Expert's report

Date of the verdict: 23.10.2020 13:48

Tiomersal, środek konserwujący zawierający etylortęć, nie jest przyczyną większej niż w ubiegłych latach liczby przypadków autyzmu. Od końca lat 90. ubiegłego wieku wiele krajów wycofało go ze składu szczepionek stosowanych u dzieci, a mimo to nie zauważono zatrzymania trendu wzrostowego zapadania na autyzm - wprost przeciwnie: diagnoza autyzm jest stawiana częściej niż było to w czasach, gdy tiomersal był powszechnie używany w szczepionkach. Rtęć to pierwiastek występujący w naturze – w glebie, wodzie, skałach i powietrzu. Jest jedynym metalem w stanie ciekłym. W artykule autorstwa: F. DeStefano, H. Monk Bodenstab, P. A. Offit „Principal controversies in vaccine safety in the United States” opublikowanym w periodyku Clinical Infectious Disease w 2019 roku czytamy: “Niektóre bakterie występujące w środowisku mogą zmieniać rtęć nieorganiczną w organiczną (metylortęć), która poprzez łańcuch pokarmowy dostaje się do organizmów ryb, innych zwierząt oraz ludzi i w przypadku dużego stężenia wywołuje działanie neurotoksyczne. Opierając się na standardach dla metylortęci, amerykański Food and Drug Administration (FDA) stwierdził, że ilość rtęci w szczepionkach podawanych dzieciom do 6. miesiąca może przekraczać normy bezpieczeństwa zalecane przez Environmental Protection Agency w odniesieniu do metylortęci. Należy jednak pamiętać, że tiomersal zawiera etylortęć, a nie metylortęć. Etylortęć ulega rozpadowi i wydaleniu z organizmu znacznie szybciej niż metylortęć, dlatego prawdopodobieństwo akumulacji w ustroju człowieka i związanych z tym niekorzystnych następstw jest znacznie mniejsze” ( przedruk artykułu i tłumaczenie Iwony Rywczak za Medycyną Praktyczną). Aleksandra Gołoś i Anna Lutyńska – naukowczynie z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH) zastrzegają jednak w artykule na temat wiedzy o tiomersalu opublikowanego w Przeglądzie Epidemiologicznym, że wspomniana powyżej decyzja FDA zapadła w 1999 roku, kiedy nie był jednak znany profil toksykologiczny etylortęci i sądzono, że jest podobny, jak metylortęci. Niemniej jednak aktualnie w Stanach Zjednoczonych jest dostępna tylko jedna szczepionka zawierająca tiomersal jako środek konserwujący – jest nią szczepionka przeciwko grypie w fiolkach wielodawkowych. Wraz ze wzrostem znaczenia grup antyszczepionkowych wiele krajów zdecydowało, że w szczepionkach dla dzieci nie będzie można stosować tiomersalu. Pomimo wycofania tiomersalu ze szczepionek dla dzieci częstość występowania autyzmu nadal się jednak zwiększała. Listę dostępnych na rynku polskim szczepionek zawierających tiomersal można znaleźć na stronie NIZP-PZH poświęconej w całości problematyce szczepień. Wynika z niej, że dostępnych jest kilka tego rodzaju preparatów przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi: • DTP (IBSS Biomed S.A., Kraków) szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi; • DT (IBSS Biomed S.A., Kraków) szczepionka przeciw błonicy i tężcowi, podawana w przypadku przeciwwskazań do szczepienia przeciw krztuścowi; • D (IBSS Biomed S.A., Kraków) szczepionka przeciw błonicy, podawana ze wskazań epidemiologicznych; • d (IBSS Biomed S.A., Kraków) szczepionka przeciw błonicy o zmniejszonej zawartości antygenu, do podawania jako dawka przypominająca dla młodzieży i osób dorosłych. NIZP PZH dodaje, że w niektórych szczepionkach tiomersal może być obecny w śladowych ilościach jako pozostałość z procesu ich wytwarzania. Informacje takie można znaleźć w charakterystyce produktu leczniczego szczepionek: • Clodivac (IBSS Biomed S.A., Kraków), szczepionka przeciw błonicy i tężcowi o zmniejszonej zawartości antygenu błoniczego, • Tetana (IBSS Biomed S.A., Kraków), szczepionka przeciw tężcowi. Pomimo tego, że w USA i Europie tiomersal został praktycznie wycofany pod koniec lat 90. ze szczepionek podawanych dzieciom, a od początku nowego wieku w USA żadne szczepionki podawane dzieciom, a w Europie – nieliczne i nie we wszystkich krajach - już nie zawierają tego związku, nie zaobserwowano spadku liczby zdiagnozowanych osób z autyzmem. Co więcej, od tamtego czasu zaobserwowany został trend wzrostowy diagnozowania autyzmu. Przeprowadzono ponadto szereg badań, które miały sprawdzić, czy tiomersal może się przyczyniać do rozwoju autyzmu. Nie znaleziono dowodów na taki związek. Na przykład, jak precyzują autorzy wspomnianego artykułu z „Principal controversies in vaccine safety in the United States”, w metaanalizie kilku badań epidemiologicznych nie wykazano zwiększonego ryzyka wystąpienia autyzmu po szczepieniu preparatami zawierającymi tiomersal. W dużym badaniu duńskim oceniono zapadalność na autyzm w populacji dzieci urodzonych w Danii w latach 1990–1996, które otrzymały szczepionki zawierające tiomersal lub takie same szczepionki, lecz bez tiomersalu. Zapadalność na autyzm nie różniła się w obu grupach. „W dużym badaniu kliniczno-kontrolnym przeprowadzonym w Stanach Zjednoczonych ekspozycja na tiomersal obecny w szczepionkach lub preparatach immunoglobulin podanych w okresie prenatalnym (ciężarnej) lub we wczesnym okresie życia dziecka nie zwiększyła ryzyka ASD” – dodają. Tego rodzaju badań było przeprowadzonych więcej, na różnych grupach, także tych dzieci, których rodzeństwo miało stwierdzony autyzm (uważa się, że wystąpienie tego rodzaju zaburzenia jest w pewnym stopniu uwarunkowane genetycznie). Naukowcom nie udało się uzyskać definitywnej odpowiedzi na pytanie, dlaczego w obecnych czasach mamy do czynienia z większą rozpoznawalnością autyzmu. Zlokalizowano jednak kilka czynników, które się do tego przyczyniają: • Lepsza diagnostyka zaburzeń rozwojowych – wcześniej szereg osób, zwłaszcza z lekkimi zaburzeniami autystycznymi – nie była w ogóle zdiagnozowana, inni mieli stawiane inne niż autyzm diagnozy; • Zmiana kryteriów diagnostycznych – wcześniej rozróżniano pomiędzy zespołem Aspergera a autyzmem, obecnie jest jedynie jedno rozpoznanie: spektrum zaburzeń autystycznych, które może być w różnym stopniu nasilone; • Istotne podwyższenie wieku rodziców – im bardziej zaawansowany ich wiek, tym większe ryzyko wystąpienia nie tylko autyzmu, ale i innych zaburzeń rozwojowych; • Zanieczyszczenie środowiska; • Rozwój neonatologii i ginekologii – obecnie ratuje się dzieci z ciąż, które nie wcześniej nie miały szans na urodzenie. Reasumując: pomimo szeregu badań nie znaleziono związku pomiędzy szczepieniami w dzieciństwie a rozwojem autyzmu. Podobnie nie udało się znaleźć związku pomiędzy tiomersalem w szczepionkach a autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi. Autorka: Justyna Wojteczek

Sources

https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/przegladowe/208344,najczestsze-kontrowersje-zwiazane-z-bezpieczenstwem-szczepien https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/30946,DTP-Szczepionka-bloniczo-tezcowo-krztuscowa-adsorbowana-zawiesina-do-wstrzykiwan https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jakie-szczepionki-dostepne-w-polsce-zawieraja-tiomersal/ Aleksandra Gołoś, Anna Lutyńska: Tiomersal w szczepionkach – aktualny stan wiedzy, PrzeglEpidemiol, 2015, 69, 157-161 Scott O. Lilienfeld, Steven Jay Lynn, John Ruscio, Barry L. Beyerstein: 50 wielkich mitów psychologii popularnej, Wydawnictwo CIS, 2017