Expert's report

Date of the verdict: 24.05.2023 15:12

To fałszywe twierdzenie. Jest wiele dowodów na to, że władze Rosji zmuszają obywateli Ukrainy na okupowanych terenach do zmiany obywatelstwa i przyjęcia rosyjskich paszportów. Mieszkańcom, którzy odmówią grozi deportacja w głąb Rosji i utrata majątku. Bez rosyjskiego dokumentu tracą pracę, świadczenia społeczne i prawo do pomocy humanitarnej. Twierdzenie wiceminister obrony Hanny Malar o tym, że Rosja zmusza obywateli nowych terytoriów do uzyskania rosyjskich paszportów w celu legitymizacji aktów przemocy i represji wobec Ukraińców, stało się przedmiotem weryfikacji rosyjskiego serwisu factchackingowego waronfakes.com. Publikacja próbuje wykazać nieprawdziwość tezy o przymusowym wręczaniu rosyjskich paszportów mieszkańcom okupowanych przez Rosję ziem Ukrainy. Jednak jedyne argumenty, na które powołują się autorzy serwisu, to twierdzenia, że „ludzie dobrowolnie stają się obywatelami Rosji” oraz „coraz częściej sami ubiegają się o obywatelstwo rosyjskie”. Prawda jest jednak zupełnie inna. Istnieją liczne dowody na to, że obywatele Ukrainy na terenach okupowanych przez Rosję są nakłaniani przymusem i szantażem do przyjęcia rosyjskich paszportów. Według zachodnich źródeł powołujących się na brytyjski wywiad, w części obwodu chersońskiego kontrolowanej przez Rosję, mieszkańcy są zmuszani do przyjęcia rosyjskiego dokumentu pod groźbą deportacji i utraty własności. Emerytom zaś bez paszportu Rosji nie wypłaca się emerytur. Podobnie w obwodzie donieckim – bez rosyjskiego dokumentu nie ma emerytur ani świadczeń socjalnych. Także pracownicy przedsiębiorstw państwowych i komunalnych, chcąc zachować pracę i regularnie otrzymywać pensję, muszą przyjąć dokument okupanta, a w przypadku odmowy grożą im represje. Wielu ludzi godzi się na rosyjski paszport, aby mieć jakiekolwiek środki do życia. Mieszkańcy są zmuszani nie tylko do wyrobienia sobie nowych dokumentów, ale także do zrzeczenia się obywatelstwa ukraińskiego. Akcja tzw. paszportyzacji czyli przymusowego nadawania rosyjskich paszportów Ukraińcom na ziemiach okupowanych przez Rosję trwa już prawie od dekady. Moskwa posłużyła się tym narzędziem rusyfikacji po aneksji Krymu w 2014 r. W 2016 roku Rosja uniemożliwiła osobom bez rosyjskiego paszportu uzyskanie opieki medycznej, edukacji lub ubezpieczenia zdrowotnego obowiązkowego do zatrudnienia na Krymie. Obywatelom dano zaledwie sześć tygodni na odrzucenie nowego dokumentu. W efekcie dwa miliony mieszkańców półwyspu stało się wówczas „Rosjanami”. W 2020 roku Rosja zakazała osobom bez obywatelstwa Federacji Rosyjskiej posiadania nieruchomości na większości terytorium Krymu. Od osób, które próbowały wyjechać z Półwyspu Krymskiego, rosyjscy strażnicy graniczni żądali rosyjskiego paszportu, a nierzadko konfiskowali lub niszczyli ukraińskie dokumenty. W tzw. republikach ługańskiej i donieckiej od 2019 r. Ukraińcom proponowano rosyjskie paszporty w przyśpieszonym trybie. Około pół miliona ludzi na terenach wschodniej Ukrainy wyniszczonych wojną trwającą od 2014 r. zgodziło się przyjąć rosyjskie obywatelstwo, żeby mieć pracę lub podjąć studia w Rosji. Po inwazji na Ukrainę proces paszportyzacji mieszkańców Ukrainy przyśpieszył jeszcze bardziej. W maju 2022 r. Władimir Putin podpisał dekret upraszczający procedurę nadania rosyjskiego obywatelstwa i rosyjskich paszportów także na okupowanych terenach, m.in. mieszkańcom Chersonia i Melitopola. Rosja wywierała na mieszkańcach naciski, wiążąc przyznanie pomocy humanitarnej lub utrzymanie pracy z posiadaniem rosyjskiego paszportu. Pomimo represji, proces wydawania rosyjskich dokumentów na okupowanych ziemiach idzie Rosji dosyć opornie. Mieszkańcy zdają sobie sprawę, że przyjęcie rosyjskiego obywatelstwa to prosta droga na front. Kiedy w Rosji we wrześniu 2022 r. prezydent Putin zarządził tzw. częściową mobilizację, Ukraińcy z rosyjskimi paszportami zostali objęci przymusowym poborem do wojska i wysłano ich na wojnę, aby walczyli z własnymi rodakami. Ci, którzy chcieli uniknąć mobilizacji, nie mogli przekroczyć granicy i zazwyczaj nie mieli dokąd uciec. Przymusowa paszportyzacja jest celową praktyką Rosji, która ma służyć rusyfikacji okupowanych terenów, a także legitymizować przemoc wobec Ukraińców. Wyludniająca się szybko Rosja stosuje tę praktykę także jako element świadomej polityki, dzięki której w stosunkowo krótkim czasie zyskała kilka milionów nowych obywateli. Ukraina od lat protestuje przeciw wydawaniu rosyjskich paszportów jej obywatelom na okupowanych terytoriach i wzywa międzynarodowych partnerów do nieuznawania tych dokumentów.

Sources

https://www.businessinsider.com/russia-forcing-ukrainians-get-passport-or-get-deported-uk-intel-2023-4?IR=T https://www.politico.eu/article/ukraine-citizenship-war-russia-weaponize-passport-passportization-mobilization-draft/ https://tsn.ua/en/ato/passport-under-coercion-how-residents-of-enemy-controlled-territories-are-forced-to-get-a-russian-id-2287666.html