Expert's report

Date of the verdict: 14.11.2024 08:43

Wypowiedź amerykańskiego ekonomisty Jeffreya Sachsa, którą na platformie X udostępnił Elon Musk, jest powieleniem rosyjskiej, fałszywej narracji o zachodnim „podstępie z rozszerzeniem NATO na wschód”, relatywizującej napaść Rosji na Ukrainę. Tymczasem wbrew kremlowskiej propagandzie, między państwami NATO a Rosją nigdy nie było umowy, że Sojusz nie zostanie rozszerzony o kraje Europy Wschodniej, co potwierdził Michaił Gorbaczow, uczestnik negocjacji w sprawie zjednoczenia Niemiec. . Jeffrey Sachs, którego amerykańskie media, m.in. portal thehill.com nazwały „rzecznikiem Putina”, wypowiedział się na temat wojny na Ukrainie i jej rzekomych praprzyczyn 22 października tego roku, ale nagranie z tego wystąpienia dopiero teraz stało się wiralem. Fragment wypowiedzi Sachsa opatrzony komentarzem „interesujące” został 12 listopada 2024 roku opublikowany przez Elona Muska i ma już ponad 45 mln wyświetleń. To dezinformacja. Zdaniem amerykańskiego ekonomisty, Waszyngton w 1990 r. obiecał Moskwie, że w zamian za zgodę na zjednoczenie Niemiec NATO nie poszerzy się na wschód. Sachs odnosząc się do wojny na Ukrainie stwierdził, że 9 lutego 1990 r., sekretarz stanu USA James Baker III zapewnił Michaiła Gorbaczowa, że jeżeli Moskwa zgodzi się na zjednoczenie Niemiec to NATO nie rozszerzy się na wschód „ani o cal”. „Zasadniczo kończyło to zimną wojnę. Gorbaczow powiedział: NATO się nie przesuwa, a my godzimy się na zjednoczenie Niemiec” – stwierdził ekonomista i dodał: „Stany Zjednoczone, począwszy od 1994 r., oszukiwały w tej sprawie”. Wypowiedź padła podczas spotkania w Cambridge Union, największego klubu dyskusyjnego brytyjskiej uczelni. Jak opisywał już w 2023 r. FakeHunter (link do raportu w źródłach), wbrew kremlowskiej narracji, między państwami NATO a Rosją nigdy nie było umowy, że Sojusz nie zostanie rozszerzony o kraje Europy Wschodniej. Choć Rosja często odwoływała się do rozmów z 1990 r strona zachodnia zawsze zaznaczała, że dotyczyły one wyłącznie Niemiec i nierozmieszczania dodatkowych sił zbrojnych Sojuszu na terytorium ówczesnej NRD już po zjednoczeniu. „Narracja, którą zaprezentował Sachs jest kolejną i to w dodatku liczącą sobie ponad trzy dekady teorią spiskową mającą ukazać NATO jako zagrożenie” – powiedział w rozmowie z #FakeHunter dr Jürgen P. Lang, politolog, ekspert ds. ekstremizmu związany z rozgłośnią Bayerischer Rundfunk 24, i dodał, że teoria ta „ma relatywizować rosyjską napaść na Ukrainę i wskazać NATO jako źródło zagrożenia”. „W 1990 r, kiedy ważyły się losy niemieckiego zjednoczenia, a szefem dyplomacji był Hans-Dietrich Genscher, nikt nie myślał o rozszerzeniu NATO na wschód, więc nawet przyjmując, że Genscher nawiązał do tej kwestii, nie można jego słów traktować jako obietnicy danej Rosji. Nikt Rosji niczego w związku z NATO nie obiecywał. Wiemy, że Putin postrzega NATO jako zagrożenie, ale przecież na Zachodzie latami starano się wręcz włączyć Rosję we wspólną architekturę bezpieczeństwa, tak więc opowieść o rzekomym ograniu Rosji przez NATO jest niespójna” – dodał dr Lang. Ekspert podkreślił ponadto, że w Niemczech zwolennikami opowieści o „złamanej obietnicy” są środowiska Alternatywy dla Niemiec (AfD) i Sojuszu Sahry Wagenknecht (BSW). „W tych politycznych kręgach Ukrainę postrzega się jako »wasala Zachodu«, a działania Rosji usprawiedliwia jej rzekomym poczuciem zagrożenia związanym z ekspansją NATO” – podsumował dr Lang. Podobnie uważa dr Ignaz Lozo, historyk zajmujący się Europą Wschodnią, biograf Michaiła Gorbaczowa i były korespondent z Rosji, przy czym jego zdaniem zdarzają się też pojedyncze głosy w tej sprawie w kręgach SPD. „Weźmy na przykład wypowiedź Alice Weidel w Welt TV z 9 listopada 2024, kiedy liderka AfD stwierdziła, że Rosjanie najzwyczajniej nie chcieli mieć NATO-wskich wojsk na granicy, a w aktualnych działaniach Moskwy chodzi o prawo do obrony. Karkołomna wypowiedź. Pytanie czy politycy wchodzący w taką narrację robią to z niewiedzy, czy dlatego, że taka wersja pasuje im do obranej linii politycznej. Można się domyślać odpowiedzi, ale to jest pytanie do tych polityków, tylko oni znają prawdę. Przy czym tego typu narracja jest podnoszona przez ludzi nastawionych przyjacielsko do Rosji i zachowujących się tak, jakby to państwo występowało w obronie własnej” – powiedział w rozmowie z serwisem #FakeHunter niemiecki ekspert. Dr Lozo dodał, że „Rosja posiłkuje się tą legendą dopiero od 2007 r, a przecież Władimir Putin został prezydentem w roku 2000, miał więc siedem lat, by podnieść kwestię rzekomego oszustwa, a jednak tego nie zrobił. Mało tego, przecież w 2001 w Moskwie otwarto biuro NATO, na inauguracji był obecny Putin i ówczesny sekretarz generalny NATO, Georg Robertson”. Ekspert zwrócił ponadto uwagę, że historia rozszerzania NATO na wschód wcale nie była tak oczywista, jak przyjęło się ją traktować z dzisiejszej perspektywy. „Spójrzmy na fakty. Po upadku żelaznej kurtyny niemal dekadę czekano z przyjęciem do NATO pierwszych państw byłego Układu Warszawskiego. Imperium Sowieckie implodowało w 1991 r, a Czechy, Polska i Węgry zostały przyjęte do Sojuszu dopiero w 1999 r. I wcale nie było tak, że Zachód jakoś szczególnie parł do przyjęcia nowych członków. Zachód wręcz wyhamowywał ten proces. Polska była gotowa znacznie wcześniej dołączyć do NATO, ale to nie było takie łatwe – podsumował dr Lozo. We wspomnianym wyżej, wcześniejszym raporcie #FakeHuter przytoczyliśmy fragment wywiadu byłego szefa Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaiła Gorbaczowa, uczestnika tamtych rozmów ze strony ZSRR, zamieszczonego w serwisie „Russia Beyond” (RBTH) w 2014 roku. Gorbaczow stwierdził wówczas, że kwestia „rozszerzenia NATO” nie była w ogóle dyskutowana. „RBTH: Jedną z kluczowych kwestii, które pojawiły się w związku z wydarzeniami na Ukrainie, jest ekspansja NATO na Wschód. Czy ma Pan wrażenie, że zachodni partnerzy okłamywali Pana, gdy opracowywali swoje przyszłe plany w Europie Wschodniej? Dlaczego nie nalegaliście, aby złożone wam obietnice – w szczególności obietnica sekretarza stanu USA Jamesa Bakera, że NATO nie rozszerzy się na Wschód – były prawnie zakodowane? Zacytuję Bakera: "NATO nie przesunie się ani o cal dalej na wschód". M.G.: Temat »ekspansji NATO« nie był w ogóle dyskutowany i nie był poruszany w tamtych latach. Mówię to z pełną odpowiedzialnością. Ani jeden kraj Europy Wschodniej nie poruszył tej kwestii, nawet po tym, jak Układ Warszawski przestał istnieć w 1991 roku. Zachodni przywódcy również jej nie poruszyli. Omawiano inną kwestię, którą poruszyliśmy: upewnienie się, że struktury wojskowe NATO nie będą się rozwijać i że dodatkowe siły zbrojne Sojuszu nie zostaną rozmieszczone na terytorium ówczesnej NRD po zjednoczeniu Niemiec. Wypowiedź Bakera, o której wspomniałeś w swoim pytaniu, padła właśnie w tym kontekście. Kohl i [wicekanclerz Niemiec Hans-Dietrich] Genscher rozmawiali o tym.” Gorbaczow podał więc nieco inny kontekst wypowiedzi Bakera niż sugeruje w zgłoszonym wpisie Sachs i wiele innych współczesnych wypowiedzi strony rosyjskiej. Wypowiedź Bakera miała związek ze zjednoczeniem Niemiec, a nie z całym kontekstem Europy Wschodniej. Przywódcy NATO podkreślali i podkreślają wciąż, że decyzja o ograniczeniu ekspansji NATO nigdy nie została podjęta, bo nie mogła być podjęta także w sensie prawnym. Jej przyjęcie wiązałoby się ze zmianą podstawowych dokumentów Sojuszu.

Sources

Rozmowa telefoniczna z dr Jürgenem P. Langiem, politologiem, ekspertem ds. ekstremizmu związanym z rozgłośnią Bayerischer Rundfunk 24, 13.11.24 Rozmowa telefoniczna z dr. Ignazem Lozo, historykiem zajmującym się Europą Wschodnią, biografem Michaiła Gorbaczowa i byłym korespondentem z Rosji, 13.11.24 Raport FakeHuntera: https://fakehunter.pap.pl/raport/93892ffc-5fe0-4e93-b488-58786bfd0abb https://www.rbth.com/international/2014/10/16/mikhail_gorbachev_i_am_against_all_walls_40673.html https://direct.mit.edu/isec/article-abstract/42/1/186/12171/NATO-Enlargement-Was-There-a-Promise?redirectedFrom=fulltext https://archive.is/20160822152407/http://www.nato.int/docu/review/2014/russia-ukraine-nato-crisis/nato-enlargement-russia/en/index.htm https://thehill.com/opinion/international/4727046-from-economist-to-kremlin-mouthpiece-the-troubling-transformation-of-jeffrey-sachs/