Expert's report

Date of the verdict: 17.04.2020 14:40

Światowa Organizacja Zdrowia na swojej stronie internetowej na ten moment (16 kwietnia 2020 r.) nie podaje wśród objawów COVID-19 wysypki, jednak nie wyklucza, że w wyniku dalszych badań nad chorobą lista możliwych oznak będzie się wydłużać. Informację o wysypce jako objawie COVID-19 pojawiają się w artykułach naukowych, jak jednak podkreślają sami autorzy, obserwacje te wymagają dalszych badań. „Najczęstsze objawy COVID-19 to gorączka, zmęczenie i suchy kaszel. Niektórzy pacjenci mogą odczuwać bóle, przekrwienie błony śluzowej nosa, katar, ból gardła lub biegunkę” – czytamy na stronie Światowej Organizacji Zdrowia [1]. Jednak ze względu na fakt, że COVID-19 to nowa choroba, stale obserwowane są światowe doniesienia w tej sprawie. Mówiła o tym dr Maria Van Kerkhove, amerykańska epidemiolog, na wirtualnej konferencji prasowej WHO w dniu 23 marca, odnosząc się wówczas do pytań o utratę węchu i smaku, których także nie było na liście symptomów. „Ludzie mogą mieć wiele oznak i objawów. Mamy dobre wyobrażenie o tym, co najważniejsze, a mianowicie gorączka, suchy kaszel i duszność. Oczywiście inne cechy to bóle; niektórzy ludzie mają ból głowy; bardzo niewielu, od 3 do 5 proc., będzie miało objawy żołądkowo-jelitowe, a bardzo niewielu będzie miało katar lub będzie kichać. Utrata węchu lub smaku to coś, na co patrzymy i nie możemy się doczekać wyników wczesnych badań prowadzonych przez wiele krajów, dzięki czemu będziemy mieli bardziej oparte na dowodach podejście i możemy dodać to do listy” – powiedziała dr Maria Van Kerkhove [2]. Istnieją już jednak źródła medyczne, wiążące występowanie wysypki i choroby COVID-19. Wskazuje na to m.in. francuski związek dermatologów (Syndicat national des dermatologues-vénéréologues) po telekonferencji z czterystoma dermatologami. „Analiza licznych przypadków zgłoszonych do SNDV pokazuje, że objawy te mogą być z nimi związane, ostrzegamy populację i zawód lekarza, aby jak najszybciej wykryć tych potencjalnie zakaźnych pacjentów (niekoniecznie mających objawy ze strony układu oddechowego)” – piszą francuscy lekarze [3]. Również w pismach naukowych pojawiają się doniesienia o objawach COVID-19 poza sferą oddechową. Pierwszy raport w sprawie objawów skórnych SARS-CoV-2 opublikował dr S. Recalcati z Alessandro Manzoni Hospital w Lombardii we Włoszech. Opisuje on badania przeprowadzone na podstawie danych zebranych u 88 pacjentów. „U 18 pacjentów (20,4 proc.) wystąpiły objawy skórne. U ośmiorga pacjentów rozwinęło się zmiany skórne na początku, u dziesięciorga pacjentów - po hospitalizacji. Objawami skórnymi były wysypka rumieniowa (14 pacjentów), rozległa pokrzywka (3 pacjentów) i pęcherzyki podobne do ospy wietrznej (1 pacjent)” – wylicza dr Recalcati [4]. Jak podaje, wysypka pojawiała się głównie na tułowiu, swędzenie było niskie lub nieobecne, a zmiany goiły się w ciągu kilku dni. „Analizując te dane, możemy spekulować, że objawy skórne są podobne do skórnych zmian występujących podczas typowych infekcji wirusowych” – pisze. I dalej: „To jest pierwszy raport i pierwsza perspektywa objawów skórnych SARS-CoV-2. Bezsprzecznie potrzebujemy więcej dokumentów, aby potwierdzić i lepiej zrozumieć zaangażowanie skóry w COVID-19.” W odpowiedzi na te obserwacje pojawiają się kolejne doniesienia o skórnych objawach zakażenia koronawirusem. M.in. „Journal of the American Academy of Dermatology” publikuje opis pacjenta z Tajlandii, który ze względu na wysypkę został początkowo zdiagnozowany jako chory na dengę, a ostatecznie potwierdzono u niego zakażenie COVID-19. „Istnieje możliwość, że u pacjenta z COVID-19 początkowo wystąpi wysypka skórna, którą można błędnie rozpoznać jako kolejną powszechną chorobę” – czytamy [5]. Z kolei „Clinics in Dermatology” zwraca uwagę na jeszcze inny aspekt: „Ponieważ choroby z przerwaniem bariery naskórkowej mogą zwiększyć nabycie wirusa przez pośredni kontakt, pacjenci ze schorzeniami dermatologicznymi mogą być narażeni na zwiększone ryzyko rozwoju infekcji [na COVID-19]” [6]. Wskazuje też na problemy skórne związane ze środkami ochrony osobistej (PPE) i środkami higieny osobistej. „Powikłania skórne związane z zakażeniem COVID-19 wynikają głównie z efektu hiperwodnienia PPE, tarcia, rozpadu bariery naskórkowej i reakcji kontaktowych, które mogą zaostrzyć istniejącą chorobę skóry” – czytamy. I dalej: „Wcześniejsze badanie wykazało, że ponad 1/3 pracowników służby zdrowia skarżyła się na trądzik, swędzenie twarzy, a nawet zapalenie skóry z noszenia maski N95.” I dalej m.in. „Przesadne mycie rąk detergentami / środkami dezynfekującymi może uszkodzić płaszcz hydro-lipidowy powierzchni skóry i może być również odpowiedzialne za podrażnienia, a nawet rozwój kontaktowego zapalenia skóry”. aba/

Sources

[1] Światowa Organizacja Zdrowia: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses; data dostępu 16.04.2020 r. [2] Światowa Organizacja Zdrowia: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/transcripts/who-audio-emergencies-coronavirus-press-conference-full-23mar2020.pdf?sfvrsn=846ecb41_4; data dostępu 16.04.2020 r. [3] Syndicat national des dermatologues-vénéréologues: https://www.syndicatdermatos.org/wp-content/uploads/2020/04/cp-covid-peau-6-avril.pdf; data dostępu 16.04.2020 r. [4] Recalcati S., Cutaneous manifestations in COVID-19: a first perspective, w: Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32215952; data dostępu 16.04.2020 r. [5] Joob B., Wiwanitkit V., COVID-19 can present with a rash and be mistaken for dengue, w: Journal of the American Academy of Dermatology: https://www.jaad.org/article/S0190-9622(20)30454-0/fulltext; data dostępu 16.04.2020 r. [6] Darlenski R., Tsankov N., Covid-19 pandemic and the skin - What should dermatologists know?, w: Clinics in Dermatology: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7102542/; data dostępu 16.04.2020 r.