Expert's report

Date of the verdict: 21.02.2022 14:06

Odsetek niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) po szczepieniu przeciwko COVID-19 określanych jako poważne rzeczywiście wynosi powyżej 30 proc. wszystkich zgłoszonych NOP-ów, jednak nie ma w tym niczego szokującego. W przypadku szczepień na grypę współczynnik ten przekracza 52 proc., zaś przy szczepieniach na polio wynosi ponad 92 proc. Tyle tylko, że same NOP-y występują bardzo rzadko – w przypadku szczepień przeciw COVID-19 ich odsetek wynosi 0,19 proc., czyli dotyczą mniej niż jednej osoby na 500. Zgłoszony do weryfikacji tekst pod tytułem „EMA: 32% zgłoszonych skutków ubocznych to poważne NOP-y” został opublikowany 15 lutego br. na stronie internetowej legeartis.pl. Czytamy w nim m.in. „Prawie całkowicie zignorowane przez media głównego nurtu, EMA opublikowała zdumiewające dane dotyczące skutków ubocznych +szczepień przeciwko Covid+: prawie jedna trzecia (32%) lub 463 559 przypadków została zakwalifikowana jako poważne”. W dalszej części tekstu dane te zostały określone jako „szokujące”. Osoba zgłaszająca tekst do weryfikacji pyta; „Czy podane przez EMA dane dotyczące efektów ubocznych szczepień przeciwko COVID-19 rzeczywiście są +szokujące+?”. W tych danych nie ma niczego sensacyjnego, ani tym bardziej szokującego – aby się o tym przekonać, wystarczy porównać oficjalne dane dotyczące NOP-ów dla kilku rodzajów szczepień i popularnych leków. Zgłoszony tekst jest bardzo ciekawym przypadkiem manipulacji dokonanej na prawdziwych danych poprzez wyrwanie ich z kontekstu umożliwiającego ich właściwą interpretację. Autor tekstu powołuje się na oficjalne dane European Medicine Agency (EMA), jednak wydaje się, że cytowane liczby podaje za niejasnej proweniencji niemiecką stroną internetową https://www.impfnebenwirkungen.net/, której twórcy w zakładce „Kim jesteśmy?” przedstawiają się tak: „Jesteśmy zespołem analityków, który w przejrzysty sposób przygotowuje dane z oficjalnych baz danych o zgłoszonych skutkach ubocznych po szczepieniach COVID-19 dla wszystkich zainteresowanych”. Dokładnie takie same dane z podaniem tego źródła można znaleźć np. w tym tekście na stronie internetowej Transparenztest.de (https://www.transparenztest.de/post/ema-415303-der-1466095-gemeldeten-covid-impf-nebenwirkungen-sind-schwer) Dane te różnią się nieco od podawanych przez EMA na stronie internetowej „EudraVigilance - european database of suspected adverse drug reaction reports” (https://www.adrreports.eu/en/index.html), jednak dla niniejszego fact checku nie ma to większego znaczenia, ponieważ i tak najistotniejszych informacji autor zgłoszonego tekstu w ogóle nie przytoczył. A teraz po kolei. Według najnowszych danych EMA z 19 lutego br. spośród wszystkich 1 533 820 NOP-ów zgłoszonych w Europie 653 998 określono jako poważne. Stanowi to 42 proc. całości, czyli nawet więcej niż w zgłoszonym tekście. Tu jednak należy dodać kilka informacji, które pozwolą zrozumieć i właściwie zinterpretować te liczby. Po pierwsze, jak informuje EMA, wg. stanu na 31 stycznia br. w Europie podano 797 mln dawek czterech zatwierdzonych szczepionek przeciwko COVID-19. To zaś oznacza, że NOP-y zgłoszono w przypadku 0,19 proc. szczepień, zaś poważne NOP-y dotyczyły 0,08 proc. szczepień. Tak więc jedna osoba na ponad 500 miała skutki uboczne, zaś poważne skutki uboczne miała jedna osoba na 1250. Po drugie analiza danych dotyczących NOP-ów w przypadku innych szczepień oraz popularnych leków jasno dowodzi, że proporcja poważnych NOP-ów do wszystkich zgłoszonych nie jest jakoś szczególnie wysoka w przypadku szczepionek przeciwko COVID-19. Przypomnijmy, że wg. danych EMA wynosi ona 42 proc. Dla porównania w przypadku trzech szczepionek przeciwko grypie proporcja ta wynosi 52,2 proc. a dla pięciu szczepionek przeciwko polio jest ponad 92 proc. Ciekawie na tym tle wyglądają też dane dla popularnych leków – na przykład dla kwasu askorbinowego czyli witaminy C poważne skutki uboczne stanowią 59 proc. wszystkich, dla ibuprofenu 82 proc., a dla kwasu acetylosalicylowego, czyli głównego składnika aspiryny czy polopiryny jest to już powyżej 90 proc. Jednak żadna z tych liczb nie jest „szokująca”, ponieważ również w tych wszystkich przypadkach NOP-y oraz skutki uboczne zdarzają się niezwykle rzadko. W przypadku zgłoszonego do weryfikacji tekstu przytoczone w nim liczby bez znajomości kontekstu mogą się wydawać duże, czy nawet „szokujące”, i tytułowe sformułowanie „32% zgłoszonych skutków ubocznych to poważne NOP-y” brzmi dramatycznie. Tyle tylko że w istocie jest to zaledwie 32 proc. (jak chce autor) lub 42 proc. (wg. danych EMA) z 0,19 proc. I ta liczba w żadnym wypadku szokująca nie jest.

Sources

https://www.ema.europa.eu/en/human-regulatory/overview/public-health-threats/coronavirus-disease-covid-19/treatments-vaccines/vaccines-covid-19/safety-covid-19-vaccines#latest-safety-information-section https://www.adrreports.eu/en/search_subst.html# https://www.impfnebenwirkungen.net/ https://impfnebenwirkungen.net/ema/tabellen/