Expert's report

Date of the verdict: 10.07.2024 05:47

Nie ma precyzyjnych danych dotyczących liczby polskich ofiar rzezi wołyńskiej i nieco późniejszych mordów we wschodniej Małopolsce oraz na terenach obecnej Polski. Polscy historycy uważają, że z rąk Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) i przy wsparciu miejscowej ludności ukraińskiej, zginęło od 100-150 tys. Polaków. Stwierdzenie autora weryfikowanego wpisu, że Ukraińcy zamordowali wówczas pół miliona naszych rodaków jest więc nieprawdziwe i niezgodne z ustaleniami badaczy zbrodni wołyńskiej. W sprawdzanym wpisie z portalu X czytamy, że liczba Polaków zamordowanych przez „ukraińskich szowinistów” na całych Kresach Wschodnich to pół miliona. „Nigdy nie zaniżajcie liczby okrutnie pomordowanych na Kresach Wschodnich (nie tylko na Wołyniu). Nie 60 tys., nie 100 tys., nie 150 tys. Ukraińscy szowiniści zabili około PÓŁ MILIONA POLAKÓW” – brzmi cały weryfikowany xeet. To nieprawda. Jak można przeczytać w wywiadzie z dr Leonem Popkiem, zastępcą dyrektora Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w IPN (cytat za Polską Zbrojną, link w źródłach), „masowych morderstw Polaków zamieszkałych na wschodnich kresach dawnej Rzeczypospolitej dokonywały oddziały nacjonalistów z Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) oraz ukraińskie chłopstwo. Był to zakrojony na szeroką skalę plan, który miał ‘oczyścić’ te ziemie z osób innych narodowości. Ukraińcy liczyli, że będzie to wstęp do utworzenia ich jednolitego etnicznie państwa. Rzezie rozpoczęły się na Wołyniu, w pierwszych miesiącach 1943 roku. Apogeum osiągnęły 11 lipca, kiedy podczas tzw. Krwawej Niedzieli zaatakowano 99 zamieszkanych przez Polaków miejscowości". Zdaniem dr. Leona Popka w sumie podczas rzezi na Wołyniu zginęło 60 tysięcy Polaków. Ale na tym ludobójstwo się nie zakończyło. Kiedy Wołyń dogasał, mordy rozpoczęły się we wschodniej Małopolsce, w powiatach lwowskim, tarnopolskim i stanisławowskim, a potem na terenach obecnej Polski: na Lubelszczyźnie oraz Rzeszowszczyźnie. Na tej ostatniej dochodziło do regularnych walk z wyjątkowo silnymi tam polskimi oddziałami partyzanckimi. W sumie podczas konsekwentnie realizowanej czystki etnicznej Ukraińcy zabili około 150 tysięcy Polaków, pustosząc cztery tysiące miejscowości”. Z kolei badająca historię ukraińskich mordów Ewa Siemaszko w tekście „Straty ludności polskiej w wyniku zbrodni ludobójstwa dokonanych w latach czterdziestych XX wieku przez nacjonalistów ukraińskich. Aktualny stan badań” przytoczyła ustalenia autorów książki „Droga do nikąd”, według których chociaż nie można podać dokładnej liczby ofiar, to na Wołyniu, Polesiu, Chełmszczyźnie i Zasaniu zamordowano ok. 60-80 tys. Polaków. Jak napisała Aleksandra Zaprutko-Janicka, historyk z Krakowa (w 2016 roku opublikowała na portalu Ciekawostki Historyczne artykuł, w którym zwróciła uwagę, że Ukraińcy zarzucają Polsce zawyżanie liczby ofiar), sama Siemaszko podawała większą liczbę ofiar. „Prawdopodobne straty ludności polskiej w wyniku ludobójczych działań OUN-UPA i innych ukraińskich organizacji nacjonalistycznych, będące sumą liczb ofiar udokumentowanych i szacowanych dla pięciu województw, wynoszą co najmniej 133 800 Polaków” – twierdziła Siemaszko. W 2021 roku Ministerstwo Sprawiedliwości podawało liczbę około 100 tys. ofiar. „Według szacunków polskich historyków, 40-60 tysięcy Polaków zginęło na Wołyniu, 20-40 tys. w Galicji Wschodniej, co najmniej 4 tysiące na terenie dzisiejszej Polski (…) Zbrodnia Wołyńska spowodowała polski odwet, w wyniku którego zginęło ok. 10-12 tys. Ukraińców, w tym 3-5 tys. na Wołyniu i w Galicji Wschodniej” – napisało wówczas ministerstwo na swojej stronie internetowej. Nazwiska ofiar ukraińskich nacjonalistów i okoliczności ich śmierci upamiętnia wciąż uzupełniana „Baza Ofiar Zbrodni Wołyńskiej” tworzona przez Instytut Pamięci Narodowej, dostępna na stronie zbrodniawolynska.pl. Jak napisała Polska Agencja Prasowa w 80. rocznicę zbrodni wołyńskiej, był to jeden z najbardziej dramatycznych epizodów II wojny światowej. „Rzeź wołyńska nie była spontanicznym wybuchem nienawiści, ale skutkiem długotrwałego oddziaływania ideologii nacjonalizmu ukraińskiego, który za główny cel stawiał sobie stworzenie niepodległej, jednolitej etnicznie Ukrainy przez wymordowanie i wypędzenie Polaków oraz przedstawicieli innych narodowości. Plan ten próbowano realizować już we wrześniu 1939 r., gdy doszło do pierwszych mordów na Polakach i ataków na polskie dwory” – napisał PAP. Nie wiadomo przy tym, ilu Polaków uratowali ich ukraińscy sąsiedzi. Wydana przez IPN „Kresowa Księga Sprawiedliwych”, opracowana przez Romualda Niedzielaka, podaje, że Ukraińcy uratowali 2.527 Polaków. Za tę pomoc 384 z nich zapłaciło życiem. Ewa i Władysław Siemaszko odnotowali 242 konkretne przypadki pomocy udzielonej Polakom na samym Wołyniu przez około 350 Ukraińców (255 wymieniono z nazwiska), z których aż 313 poniosło śmierć. Do weryfikowanego postu dołączono też mający zapewne uwiarygadniać tezę autora zrzut z ekranu z wypowiedzią Leonida Krawczuka, pierwszego prezydenta niepodległej Ukrainy w latach 1991-1994. Krawczuk miał powiedzieć, że „w czasie II wojny światowej ukraińscy szowiniści zabili około pół miliona Polaków na Kresach Wschodnich przedwrześniowej Polski”. FakeHunterowi udało się znaleźć ślady podobnej wypowiedzi byłego prezydenta Ukrainy. Według Moniki Śladewskiej, pochodzącej z Wołynia i autorki książki „Z Kresów Wschodnich na Zachód”, jest to wypowiedź Krawczuka z okazji podpisania w Warszawie w 1992 roku traktatu między Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie i współpracy. Z kolei, Jerzy Kordas z Politechniki Wrocławskiej w artykule „Oceny OUN-UPA na Ukrainie i w Polsce w latach 1991–2015” opublikowanym w 2016 roku w Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie napisał (powołując się na serwis informacyjny Radia Wrocław z 22 stycznia 1997 roku), że „były prezydent Ukrainy Leonid Krawczuk w 1991 roku nazwał UPA «organizacją zbrodniczą» i liczbę zamordowanych Polaków określił na około 800 tysięcy”. Skąd tak duża rozbieżność z ustaleniami historyków? Zdaniem Kordasa „możliwe, że prezydent Ukrainy otrzymał dane obejmujące wszystkich polskich obywateli (Ukraińców, Polaków, Żydów)” (źródło cytatu Krawczuka: pisma wrocławskich Kresowian „Semper Fidelis”, „Na rubieży”). Tymczasem, jak podaje IPN, „według spisu ludności z 1931 r. województwo wołyńskie zamieszkiwało 2.085.000 osób. Zdecydowaną większość stanowili tam Ukraińcy – 63,9 proc. (ok. 1456 tys.), a następnie: Polacy – 15,6 proc. (ok. 340 tys.), Żydzi – 10 proc. (ok. 210 tys.), Niemcy – 2,3 proc. (ok. 47 tys.), Czesi – 1,1 proc. (ok. 30 tys.) i inne, mniej liczne grupy narodowościowe”. W odrodzonym w 1918 r. państwie polskim znalazło się ok. 5 milionów Ukraińców, stanowiących ok. 16 proc. wszystkich obywateli kraju. W niektórych rejonach (Wołyń, Galicja Wschodnia) byli oni większością. Ponad 90 proc. Ukraińców w II RP mieszkało na wsi, 3-6 proc. utrzymywało się z pracy w przemyśle, ok. 1 proc. tej populacji stanowiła inteligencja" – czytamy na stronie zbrodniawolynska.pl „Sprawcą rzezi wołyńskiej była Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów – frakcja Stepana Bandery – i podporządkowana jej UPA. Po niemieckiej agresji na ZSRR ukraińscy nacjonaliści próbowali powołać rząd kolaborujący z Niemcami. Hitlerowcy pozwolili Ukraińcom stworzyć formacje pomocnicze, które brały udział w Holokauście. W latach 1941-1942 na Wołyniu wymordowano 150-200 tys. Żydów. „Z punktu widzenia ukraińskich nacjonalistów wyobrażalne stało się także wymordowanie ok. 350 tys. Polaków. Swoistą fikcją propagandową spreparowaną przez kierownictwo UPA było stworzenie wrażenia spontanicznego powstania ludowego przeciwko Polakom, sowieckiej partyzantce oraz Niemcom” – napisał PAP. #FakeHunter od lat weryfikuje pojawiające się fałszywe informacje dotyczące rzezi wołyńskiej generowane zazwyczaj przez rosyjską machinę dezinformacyjną, najczęściej przy okazji obchodów kolejnej rocznicy tej masakry polskiej ludności. Obecne nasilenie fake newsów na ten temat jest częścią strategii propagandowej Kremla, której celem jest wywołanie konfliktu miedzy Polakami i Ukraińcami oraz osłabienie poparcia dla walczącej z Rosją Ukrainy.

Sources

https://zbrodniawolynska.pl/zw1/historia https://www.polska-zbrojna.pl/Mobile/ArticleShow/35225 https://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/23139?t=-Wolyn-czyli-ludobojstwo-w-soczewce https://studiadesecuritate.uken.krakow.pl/wp-content/uploads/sites/43/2018/10/Studia-Securitate.pdf artykuł Moniki Śladewskiej pt.„Trudna droga do porozumienia”, opublikowany na stronie Stowarzyszenia Kresowian Kędzierzyn-Koźle": http://kresykedzierzynkozle.pl/polecane-artykuly/monika-sladewska/#sladewska_12 https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1595508%2C80-lat-temu-doszlo-do-kulminacji-ludobojstwa-na-wolyniu.html https://dzieje.pl/aktualnosci/73-rocznica-kulminacji-zbrodni-wolynskiej https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/10/18/ilu-polakow-naprawde-zginelo-w-czasie-rzezi-wolynskiej/ https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ministerstwo-sprawiedliwosci-uczcilo-pamiec-ofiar-rzezi-wolynskiej2#:~:text=Wed%C5%82ug%20szacunk%C3%B3w%20polskich%20historyk%C3%B3w%2C%2040,domy%2C%20uciekaj%C4%85c%20do%20centralnej%20Polski https://wiadomosci.onet.pl/kraj/ilu-ukraincow-ratowalo-zycie-polakom-w-czasie-rzezi-wolynskiej/trjw0fj https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/3204289,Rzez-wolynska-Konteksty-historii-i-korzenie-zbrodni https://fakehunter.pap.pl/en/raport/bf774236-1eae-4ccb-b214-d87311205928 https://fakehunter.pap.pl/raport/ab67b9ff-2910-4874-ba02-5f3d3031045c https://fakehunter.pap.pl/raport/ff98e934-30dd-4aa1-8af9-74186a80db9d https://fakehunter.pap.pl/raport/705d0c81-b8c1-4e2f-8110-64255db6ea35 https://fakehunter.pap.pl/raport/c101dee7-3347-45ac-8b93-951f2a828236 https://fakehunter.pap.pl/raport/0e23c519-33b3-4b27-9e78-759540a7a768 https://fakehunter.pap.pl/raport/4a9c25ee-6c10-4faf-b12d-aefa5a0fbbac