Raport eksperta

Data werdyktu: 25.08.2023 11:21

Nie jest prawdą, że Ukraińcy są winni zakażeniom bakterią Legionella pneumophila na Podkarpaciu. Podobnie jak nie jest prawdą, że legionella jest bardzo groźna dla każdego. Dlaczego nie jest możliwe, że Ukraińcy są źródłem legionelozy i roznoszą tę chorobę? "Legioneloza nie przenosi się z człowieka na człowieka. Do zakażenia pałeczkami Legionella nie dochodzi poprzez spożycie wody. Zakażenie następuje najczęściej drogą inhalacyjną przez przedostanie się skażonego aerozolu wodnego bezpośrednio do pęcherzyków płucnych. Szczególnie narażone na zakażenie pałeczkami Legionella są osoby starsze z chorobami współistniejącymi" – informuje dr Renata Matuszewska, starszy specjalista badawczo-techniczny z Zakładu Bezpieczeństwa Zdrowotnego Środowiska, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH - Państwowy Instytut Badawczy. Skutkiem zakażenia przez bakterie Legionella są zachorowania wywołane określane jako legionelozy, występujące w postaci płucnej – czyli legionelozowego zapalenia płuc oraz w postaci pozapłucnej (np. Gorączka Pontiac). "Legionelozowe zapalenie płuc może przebiegać w sposób niespecyficzny, a ciężkość przebiegu może wahać się od lekkiego - kaszel, lekka gorączka i niewielkie zmiany w obrazie rtg płuc - do bardzo ciężkiego. Zakażenie pozapłucne może mieć przebieg grypopodobny - np. Gorączka Pontiac i jest to zachorowanie o przebiegu samoustępującym" – mówi dr Matuszewska. Ekspertka podkreśla, że naturalnym środowiskiem występowania pałeczek Legionella jest głównie środowisko wodne w tym: wody śródlądowe, powierzchniowe i gruntowe. "Jednak ze względu na zagrożenia zdrowotne największe ryzyko stanowią tzw. sztuczne rezerwuary wody, w których przy sprzyjających warunkach mogą namnażać się te bakterie. Wśród tych rezerwuarów, ze względu na inhalacyjny charakter zakażenia, szczególnie niebezpieczne jest zasiedlanie przez legionellę wewnętrznych instalacji wodnych i urządzeń wytwarzających aerozole wodne m.in.: wieże chłodnicze, wanny z hydromasażem, prysznice. W instalacjach i urządzeniach wodnych występowaniu i namnażaniu pałeczek Legionella sprzyjają następujące czynniki środowiskowe: temperatura wody 25 - 50 st Celsjusza, stagnacja wody – brak lub niesprawne obiegi cyrkulacyjne, występowanie zastoin wody, obecność biofilmu, osadów i innych mikroorganizmów, zbyt niskie stężenie środków dezynfekcyjnych" – dodaje dr Matuszewska. Legionella to bakteria tlenowa, rozpowszechniona na całym świecie. Ponieważ jej rezerwuarem jest woda i mokra gleba, a do zakażenia najczęściej dochodzi drogą inhalacyjną, w Rzeszowie wyłączono fontanny, kurtyny wodne i poidełka. Ryzyko zakażenia występuje we wszystkich miejscach, w których mogą powstawać aerozole wodne: prysznice i krany; baseny typu SPA/jaccuzi; nawilżacze, urządzenia do terapii oddechowej; wieże chłodnicze (chłodnie kominowe) i systemy klimatyzacji; fontanny ozdobne, zwłaszcza w pomieszczeniach; węże ogrodowe stosowane do podlewania roślin i inne urządzenia ze zraszaniem. Warto pamiętać, że dochodzenie epidemiologiczne jest dopiero w trakcie i jak na razie nie ma dostępnych informacji na temat, co jest źródłem zakażenia i dlaczego teraz odnotowuje się tyle zachorowań. Obecnie w województwie podkarpackim badana jest woda oraz wzmożono nadzór nad instalacjami, zwłaszcza w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i szpitalach, dezynfekcja sieci wodociągowej. Przyczyny zakażeń legionellą w Rzeszowie sprawdzają także Funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, co potwierdził zastępca ministra koordynatora służb specjalnych Stanisław Żaryn. Zaznaczył, że to rutynowe czynności, które mają wykluczyć ewentualną celową działalność. "Widzimy też, że Rosja próbuje przy tej okazji siać pewną panikę i obserwuje, co się dzieje. To też jest pewien czynnik, który powoduje, że musimy pewne scenariusze wykluczyć" - powiedział Żaryn. Legioneloza pojawiła się w ważnym strategicznie regionie Polski w kontekście wojny Rosji przeciwko Ukrainie. Z nieoficjalnych informacji wynika, że nie ma jednak przesłanek, aby twierdzić, że doszło tam do aktu dywersji. Według danych sanepidu na dzień 25.08, godz. 11.40., w chwili pisania tej informacji, legionellę potwierdzono już u 113 pacjentów hospitalizowanych na terenie Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego, Dębicy, Przemyśla, Kolbuszowej, Łańcuta oraz Sędziszowa Małopolskiego. Zmarło siedem osób z potwierdzonym zakażeniem. Były to osoby obciążone chorobami współistniejącymi w wieku od 64 do 95 lat. "W zależności od tego, co jest źródłem epidemii, różne będą działania zapobiegające. Zapobieganie występowaniu zakażeń polega przede wszystkim na ograniczaniu warunków sprzyjających rozwojowi i kolonizacji pałeczkami Legionella sztucznych rezerwuarów wody" – podkreśla dr Renata Matuszewska. Do zakażenia może dochodzić wyłącznie poprzez wdychanie powietrza, w którym znajduje się aerozol skażonej bakteriami wody (mgła wodna powstała w wyniku rozprysku wody). W czasie oddychania kropelki aerozolu dostają się do dróg oddechowych i osadzają na błonach śluzowych nosa lub w płucach. Co bardzo istotne, legionella nie przenosi się drogą pokarmową, co oznacza, że gdy trafi do układu pokarmowego wraz ze spożytą wodą, nie jest dla nas niebezpieczna. W czasie picia wody do zakażenia może dojść jedynie w przypadku zakrztuszenia się i aspiracji płynu do dróg oddechowych. Nieprawdą jest też, że legionella jest niebezpieczna dla wszystkich. Prof. Anna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 24.08. 2023 w wywiadzie w radiu TOK FM poinformowała, że w leczeniu stosuje się antybiotyki. Większość zdrowych osób narażonych na kontakt z bakteriami Legionella nie zachoruje. Jeszcze raz warto podkreślić, że najbardziej podatne na zachorowanie są osoby starsze, z wielochorobowością, w szczególności z chorobami płuc, z chorobami kardiologicznymi oraz osoby, u których układ odpornościowy jest osłabiony przez leczenie onkologiczne, immunosupresyjne czy autoimmunologiczne. U zakażonych początkowo występują niespecyficzne objawy grypopodobne np.: uczucie ogólnego rozbicia, ból głowy, szybko narastająca gorączka (temperatura 38°C i powyżej), dreszcze, bóle mięśni. Następnie, w ciągu jednego dnia, pojawiają się objawy zapalenia płuc: kaszel, zwykle na początku suchy, duszność, ból w klatce piersiowej. Mogą wystąpić również zaburzenia orientacji i splątanie. Często (u około jednej trzeciej chorych) występują objawy ze strony przewodu pokarmowego: wymioty, wodnista biegunka, ból brzucha. Większość chorych wymaga hospitalizacji i leczenia antybiotykami. Do rozpoznania choroby konieczne jest wykonanie specjalnych testów laboratoryjnych. "Od zakażenia do pełnoobjawowej choroby mija średnio 5-6 dni, jednak maksymalny okres trwa od 2 do 10 dni, czyli możemy jeszcze spodziewać się nowych zachorowań w Rzeszowie, bo część osób może być jeszcze w okresie wylęgania się tej choroby" – mówiła prof. Anna Zajkowska we wspomnianym już wywiadzie w radio TOK FM. Co roku w Europie odnotowuje się ponad 1000 przypadków legionelozowego zapalenia płuc u osób podróżujących. Większość osób choruje w miesiącach letnio-jesiennych (tj. od czerwca do października), po powrocie do domu z wypoczynku w krajach śródziemnomorskich. W Polsce, pomimo że choroba ta rozpoznawana jest sporadycznie (20-40 przypadków rocznie) występuje znacznie częściej i może być rejestrowana w grupie atypowych zapaleń płuc. W krajach UE, każdego roku rejestrowanych jest co najmniej kilka nowych zachorowań, które związane są z pobytem w hotelach na terenie Polski. Szczególnie narażone na występowanie bakterii Legionella są budynki przez dłuższy czas nieużywane lub eksploatowane w niewielkim stopniu. Wówczas w urządzeniach i w wewnętrznych systemach wodociągowych możliwe jest występowanie zmniejszenia przepływu wody lub jej stagnacja, co skutkuje pogorszeniem parametrów fizykochemicznych wody i podwyższonym prawdopodobieństwem występowania oraz namnażania się pałeczek Legionella. Dlatego po otwarciu takiego długo nieużywanego budynku należy: płukać instalację, wykonać dezynfekcję (chemiczną lub termiczną) wody, a w przypadku zwiększonego ryzyka przeprowadzić badania wody w kierunku Legionella. Ryzyko to dotyczy również innych bakterii związanych z biofilmem. Na występowanie i namnażanie się bakterii Legionella, gdy budynek stoi przez dłuższy czas nieużywany wpływa m.in: nieodpowiednia temperatura wody (przede wszystkim wody ciepłej), materiały podatne na tworzenie się biofilmu, z których wykonane jest urządzenie/wewnętrzny system wodociągowy, zbyt niskie stężenie środków dezynfekcyjnych (w przypadku obiektów, w których stosowana jest dezynfekcja chemiczna), małe zużycie wody i stopień wcześniejszej kolonizacji tymi bakteriami. Brak lub mały przepływ wody, stagnacja skutkują między innymi spadkiem temperatury wody ciepłej i ryzykiem wzrostu liczby mikroorganizmów, w tym bakterii z rodzaju Legionella. Zakres temperatur sprzyjający namnażaniu się legionelli sp. to 25-42°C. Ponadto stagnacja wody sprzyja rozkładowi środków dezynfekcyjnych (m.in. związki chloru), a tym samym następuje ograniczenie ich skuteczności wobec możliwych zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Utrzymywanie temperatury wody powyżej 55 stopni Celsjusza może zmniejszać prawdopodobieństwo namnażania się bakterii Legionella. Płukanie wewnętrznych systemów wodociągowych powinno się odbywać z uwzględnieniem możliwie jak największej liczby punktów wypływu wody (np. kranów, pryszniców). Ze względu na wielkość obiektu i ciśnienie wody w instalacjach może być konieczne płukanie prowadzone w poszczególnych obszarach np. na piętrach, w pionach, pokojach. Celem takiego płukania jest wymiana wody na świeżą, zapewnienie właściwej temperatury wody w punkcie czerpalnym (co najmniej 55 stopni Celsjusza dla wody ciepłej, poniżej 25 st. dla wody zimnej) oraz utrzymanie na odpowiednim poziomie stężenia środka dezynfekcyjnego we wszystkich punktach (w przypadku stosowania dezynfekcji chemicznej). Przed uruchomieniem wodnych urządzeń o funkcji dekoracyjnej, jak fontanny czy ściany wodne, elementy instalacji takie jak zbiorniki, ściany, niecki muszą być wolne od szlamu lub biofilmu. W razie konieczności należy przeprowadzić ich czyszczenie i dezynfekcję. Podobnie należy zadbać o baseny z hydromasażem.

Żródła

dostęp do źródeł: 25.08.23, godz. 13:00 Wymiana informacji za pomocą maila w dniu 24.08.2023 z dr Renatą Matuszewską, starszą specjalistką badawczo-techniczną z Zakładu Bezpieczeństwa Zdrowotnego Środowiska, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH - Państwowy Instytut Badawczy. https://www.gov.pl/web/gis/zapobieganie-zakazeniom-bakteriami-z-rodzaju-legionella--zalecenia-dot-ponownego-otwierania-budynkow-uzytecznosci-publicznej-i-zamieszkania-zbiorowego-po-wydluzonym-przestoju-lub-ograniczonej-eksploatacji2 https://serwis.pap.pl/csi2/news/46157490,s-zaryn-abw-sprawdza-przyczyny-zakazen-legionella-w-rzeszowie https://zdrowie.pap.pl/srodowisko/legionelloza-grozna-tylko-gdy-obnizona-odpornosc Informacje dotyczące legionellozy dla kierowników obiektów zakwaterowania turystycznego https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/ECDC_2016_00190000_PL_TRA-rev.pdf ESGLI European Technical Guidelines for the Prevention, Control and Investigation, of Infections Caused by Legionella species: https://www.escmid.org/fileadmin/src/media/PDFs/3Research_Projects/ESGLI/ESGLI_European_Technical_Guidelines_for_the_Prevention_Control_and_Investigation_of_Infections_Caused_by_Legionella_species_June_2017.pdf Bezpieczeństwo wodne w budynkach, GIS 2011: https://www.gov.pl/web/gis/bezpieczenstwo-wodne-w-budynkach https://www.cdc.gov/legionella/wmp/toolkit/index.html WHO Drinking Water Parameter Cooperation Project Support to the revision of Annex I Council Directive 98/83/EC on the Quality of Water Intended for Human Consumption (Drinking Water Directive) Recommendation 2018: https://environment.ec.europa.eu/topics/water_en