Raport eksperta

Data werdyktu: 14.04.2023 11:26

To nieprawda. Choć to twierdzenie jest krzewione przez rosyjską propagandę, to badania językoznawcze dowodzą, że językowi ukraińskiemu, pod względem leksykalnym, najbliżej jest do białoruskiego, w dalszej kolejności polskiego i słowackiego, a dopiero potem rosyjskiego. Niektóre badania wskazują również na bliższe związki z chorwackim niż rosyjskim. W analizie „Cztery najczęściej spotykane mity o języku ukraińskim” opublikowanej 19 grudnia 2022 r na niemieckojęzycznym portalu ukraineverstehen.de (projekt pod patronatem think-tanku Zentrum Liberale Moderne z siedzibą w Berlinie) cztery językoznawczynie: dr Nadiya Kiss, dr Liudmyla Pidkuimukha (obie związane zawodowo i naukowo z Justus-Liebig-Universität w Gießen), dr Darija Orobchuk (Stiftung Universität Hildesheim) i dr Lesya (Universität Koblenz-Landau) odniosły się do m.in. do mitu o języku ukraińskim jako „dialekcie języka rosyjskiego”. W ich tekście czytamy: „Ukraiński nie jest dialektem języka rosyjskiego. Mit o rosyjskim dialekcie był krzewiony zarówno w Cesarstwie Rosyjskim, jak i w Związku Sowieckim – i już dawno został obalony przez naukowców. Język ukraiński wywodzi się bezpośrednio z prasłowiańskiego, o czym pisał np. w książce „ „A historical phonology of the Ukrainian language“ uznany slawista, Jurij Szewelow (1979), dużo na ten temat pisał też renomowany językoznawca Kostiantyn Tyszczenko." Z kolei, dr Nadia Gergało-Dąbek z Centrum Europy Wschodniej UMCS, na łamach „Forum Akademickiego” dowodzi: „Mit ogólnoruskiego języka, z którego rzekomo rozwinęły się trzy języki: rosyjski, ukraiński i białoruski, obalony został około stu lat temu. Jednym z pierwszych, który podważył teorię Aleksandra Szachmatowa o istnieniu wspólnego ogólnoruskiego języka dla trzech wschodniosłowiańskich języków (ukraińskiego, białoruskiego i rosyjskiego, przyp. red), był ukraiński slawista Stepan Smal-Stocki, który w roku 1913 udowodnił, że ukraiński ma więcej cech wspólnych nawet z językiem serbskim niż z rosyjskim”. Również i dr Gergało-Dąbek wspomina badania Jurija Szewełowa. „Amerykański językoznawca pochodzenia ukraińskiego Jurij Szewelow, badając słowiańskie fonemy, udowodnił, że język ukraiński wywodzi się z dwóch jednostek/regionów językowo-terytorialnych: Halicko-Podolskiego i Kijowsko-Poleskiego, białoruski z kolei z Kijowsko-Poleskiego i Pskowsko-Smoleńskiego, natomiast język rosyjski ukształtował się na bazie Moskiewsko-Twerskiego i Muromsko-Riazańskiego regionów językowych. Dlatego język białoruski jest znacznie bliższy ukraińskiemu niż rosyjski, który nie miał z nim wspólnego regionu językowego” – dowodzi na łamach „Forum akademickiego” badaczka z Lublina. Podaje również, że zbadane przez językoznawców tzw. odległości leksykalne pomiędzy językami słowiańskimi pokazują, że język polski i rosyjski różnią się od siebie w 56 proc., natomiast polski i ukraiński jedyniew 30 proc., czyli aż 70 proc. słownictwa polskiego i ukraińskiego się pokrywa. Natomiast rosyjski z ukraińskim ma z zaledwie 38 proc. wspólnego słownictwa. Co więcej, według dr Gergało-Dabek ukraiński posiada 11 takich samych cech specyficznych w fonetyce i gramatyce co rosyjski, ale z językiem polskim ma 22 cechy wspólne, z białoruskim 29, a z chorwackim 21. Również z innymi językami słowiańskimi, czeskim, dolno– i górnołużyckim, ukraiński ma więcej wspólnych cech niż z rosyjskim. „Dla przykładu, w języku ukraińskim i polskim jest wołacz (np. Agnieszko, ukr. Оксано [Oksano]), którego nie ma w rosyjskim, a wyższy stopień przymiotnika tworzy się za pomocą przedrostka naj– (najładniejszy, ukr. найгарніший [najharniszyj]), podczas gdy w rosyjskim za pomocą wyrazu „самый” (самый красивый [samyj krasiwyj])” – tłumaczy dr Nadia Gergało-Dąbek. Z kolei wspomniane wcześniej językoznawczynie z Niemiec piszą: „pod względem leksykalnym, język ukraiński jest najbardziej zbliżony do białoruskiego (aż 84 proc. wspólnego słownictwa), w dalszej kolejności do polskiego (70 proc.), słowackiego (68 proc.) – i dopiero na czwartym miejscu plasuje się na tej liście j. rosyjski (62 proc.)”. Wspominają również, że rosyjskie władze podejmowały działania mające na celu sztuczne upodobnienie ukraińskiego do rosyjskiego. Za sprawą zakazów i ingerencji w system językowy ukraińskiego od lat 30. do lat 80. XX wieku z dzieł i tekstów leksykograficznych usunięto słowa dalekie od ich rosyjskich odpowiedników, a te brzmiące podobnie dopasowano do rosyjskich. „Np.: ukraińskie słowo „реченець“ (termin) zastąpiono słowem „строк“ (rod. „cрок“) ukraińskie „лялька“ (lalka) zastąpiono słowem „кукла“ (rus.„кукла“) ukraińskie „перемовини“ (negocjacje) zamieniono na „переговори“ (ros. „переговоры“). Z kolei słowo „краватка“ (krawat) zidentyfikowano jako „polonizm” i wykreślono. Asymilacja dotyczyła również poszczególnych liter. Niewystępującą w rosyjskim alfabecie literę „Ґ“ po prostu usunięto z alfabetu ukraińskiego” – piszą autorki artykułu.

Żródła

https://forumakademickie.pl/sprawy-nauki/mit-o-jednosci-jezykow- komentarz-badaczki-z-umcs/ Die vier häufigsten Mythen über die ukrainische Sprache (ukraineverstehen.de),