Raport eksperta

Data werdyktu: 22.04.2020 14:43

Zapytane przez nas wprost o dowody na poparcie oskarżeń formułowanych na łamach „Rzeczpospolitej” Porozumienie Chirurgów SKALPEL, które dr Pikulska reprezentuje, nie przedstawiło materiałów, które można uznać za dowody w tej konkretnej sprawie. Kwestia liczby zgonów i kontrowersje związane z tego rodzaju statystykami były niedawno przedmiotem weryfikacji w serwisie #FakeHunter gdy odpowiadaliśmy na pytanie: „Czy prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski stwierdził, że rząd ukrywa prawdziwy bilans ofiar śmiertelnych koronawirusa?” Nasz raport w tej sprawie znajduje się pod tym adresem: https://app.fakehunter.pap.pl/80778235-4dfb-45fb-ae0c-e24cea982da3 Wówczas w reakcji na wywiad Trzaskowskiego, Mazowiecki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wyjaśniał, że rozbieżności w liczbie zgonów powiązanych z COVID-19, wykazywanych w kartach zgonów udostępnianych USC w Warszawie, a danymi posiadanymi przez sanepid w stolicy, mogą wynikać z braku właściwych zgłoszeń przekazywanych przez lekarzy. Jak czytamy w oficjalnym komunikacie Mazowieckiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, informacje o zgonach są raportowane przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych właściwych terenowo dla obszaru działania na podstawie zgłoszeń przekazanych przez lekarzy stwierdzających zgon na druku ZLK-5. Art. 27 ust 1 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stanowi, że lekarz lub felczer, który podejrzewa lub rozpoznaje zakażenie, chorobę zakaźną lub zgon z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, jest zobowiązany do niezwłocznego zgłoszenia tego faktu do właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Jak podkreślił Mazowiecki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, lekarz powinien dokonać zgłoszenia na formularzu ZLK-5, którego wzór określa rozporządzenie w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu. Jest to jedyna podstawa uznania zgonu przez sanepid jako zgonu spowodowanego chorobą zakaźną, w tym wypadku COVID-19. „Należy więc wnioskować, że rozbieżności w zgonach, w których jedną z przyczyn jest COVID-19, wykazywanych w kartach zgonów udostępnianych USC w Warszawie a danymi posiadanymi przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Warszawie mogą wynikać z braku ww. zgłoszeń” – zaznaczono w stanowisku sanepidu. Według warszawskiego ratusza, pismo, które wpłynęło od Mazowieckiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego do końca nie wyjaśnia sprawy. „W piśmie jest tylko mowa o niewypełnianiu druków ZLK-5 i nieprzekazywaniu ich do inspekcji sanitarnej. Wczoraj pojawiło się zupełnie inne tłumaczenie sugerujące, że rozbieżność danych wynika z różnych meldunków” – podkreślił stołeczny magistrat. Na różnicę meldunków, o której pisze ratusz, zwrócił uwagę w środowym oświadczeniu Główny Inspektorat Sanitarny. GIS podkreślił, że informacje o zgonach raportowane są właściwemu inspektorowi sanitarnemu zgodnie z miejscem zamieszkania osoby zmarłej, a nie zgonu. Oznacza to, że jeśli ktoś zmarł w szpitalu w Warszawie, nie musiał być wykazany przez powiatową stację w stolicy, lecz odpowiednią dla jego miejsca zamieszkania. Natomiast zgon został zgłoszony w USC właściwym dla miejsca śmierci, czyli w tym wypadku w stolicy. Trzaskowski na zorganizowanym później briefingu odniósł się do tych uwag i powiedział, że sprawdził akty pod kątem zameldowania. "Z tych 32 osób 18 jest zameldowanych w Warszawie" – powiedział. Rzeczniczka stołecznego ratusza Karolina Gałecka wyjaśniła PAP, że prezydent Trzaskowski opiera się na danych z kart zgonu. Te jednak różnią się od formularzy ZLK-5, będących zgłoszeniem podejrzenia lub rozpoznania zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, które są podstawą dla danych powiatowych inspekcji sanitarnych. W kartach zgonu, poza bezpośrednią, wtórną i wyjściową przyczyną zgonu, wpisywane są np. "inne istotne okoliczności przyczyniające się do zgonu, ale niezwiązane z chorobą". Jest również punkt, w którym należy określić, czy przyczyną zgonu była choroba zakaźna. PAP nie uzyskała odpowiedzi, które dane prezydent stolicy bierze pod uwagę w swych wyliczeniach. Do sprawy wywiadu prezydenta Warszawy odniosło się na Twitterze Ministerstwo Zdrowia. "Ministerstwo Zdrowia bazuje na informacjach o liczbie zgonów przekazywanych bezpośrednio przez szpitale do stacji sanitarno-epidemiologicznych. Podajemy więc dokładnie takie statystyki, jakie raportują szpitale" – mogliśmy przeczytać we wpisie. W opublikowanym kilka dni później kolejnym raporcie fact checkingowym, odpowiadając na pytanie „Czy twierdzenie, że koronawirus nie przyczynia się do śmierci ludzi jest uprawnione?” zgłębialiśmy temat obowiązujących w Polsce zasad określania przyczyny zgonu, co w niektórych przypadkach może prowadzić do kontrowersji i nieporozumień. Raport ten jest dostępny pod adresem: https://app.fakehunter.pap.pl/52446940-43e4-400b-9fb4-dc62eb87953a Pisaliśmy w nim, że według przyjętych w Polsce definicji i pojęć chorobę COVID-19 uznaje się za „wyjściową przyczynę zgonu”. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego podaje przykłady określania przyczyn zgonu z powodu potwierdzonego zakażenia wirusem SARSCoV-2 u osoby starszej, chorującej na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POCHP), chorobę wieńcową i nadciśnienie tętnicze. Oto cytat ze źródłowego opracowania PHZ-NIZP pod tytułem „Wytyczne dotyczące określania przyczyn zgonów związanych z epidemią koronawirusa wywołującego COVID-19”: „bezpośrednia przyczyna zgonu -> ostra niewydolność oddechowa (ARDS) wtórna przyczyna zgonu -> ostre zapalenie oskrzeli wyjściowa przyczyna zgonu -> COVID-19 wywołany zakażeniem wirusem SARS-CoV-19 choroby współistniejące: POCHP, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze”. Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego, „za przyczynę wyjściową uważa się chorobę stanowiącą początek procesu chorobowego, który doprowadził do zgonu (…)” Kilka dni później serwis #FakeHunter otrzymał zgłoszenie dotyczące artykułu z portalu OKO.press, dostępnego pod adresem - https://oko.press/lekarka-ze-szpitala-zakaznego/ - odnoszącego się do wypowiedzi lekarki – kardiolog ze szpitala MSWiA w Warszawie, przekształconego w zakaźny, z której miało wynikać, że oficjalne dane dotyczące zgonów były zaniżane. Sprawa była dla nas dość niejasna, bo publikacja ta wyglądała jak reakcja tej samej lekarski na to co ukazało się w OKO.press. Jak możemy przeczytać „sposób ujęcia autoryzowanego materiału nie oddaje jej [czyli lekarki] intencji”. Zwróciliśmy się jednak z prośbą o skomentowanie tych zarzutów do Ministerstwa Zdrowia. Oto emailowa odpowiedź przedstawicielki rzecznika resortu: „W imieniu Rzecznika Prasowego informuję, że to lekarz orzeka o zgonie i jego przyczynie wypełniając kartę zgonu. Podaję link do wytycznych dotyczących kodowania zgonów związanych z epidemią koronawirusa wywołującego COVID-19 https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/04/wytyczne-do-karty-zgonu-01.04.2020-1.pdf Pozdrawiam Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska” Po tym jak ukazała się w „Rzeczpospolitej” wypowiedź dr Katarzyny Pikulskiej oskarżająca wprost o „zatajanie”, która nawiązywała też do przypadku szpitala MSWiA, skierowaliśmy do Porozumienia Chirurgów SKALPEL za pomocą formularza kontaktowego na jego stronie internetowej, a także przez profile społecznościowe Porozumienia na Facebooku i Twitterze pismo o następującej treści: „Do naszego serwisu #FakeHunter zajmującego się fact checkingiem, adres: https://app.fakehunter.pap.pl/ została zgłoszona z wnioskiem o weryfikację wypowiedź szefowej Porozumienia SKALPEL, Katarzyny Pikulskiej dla „Rzeczpospolitej, w brzmieniu: „Jeżeli chodzi o liczbę zgonów, to również te dane nie są przekazywane. Są zatajane na poziomie dyrekcji, na poziomie mediów i rządu, który tymi mediami steruje.” (…) W związku z wnioskiem o weryfikację podanego przez panią doktor Pikulską faktu dotyczącego „zatajania” liczby zgonów, prosimy o przedstawienie dowodów, czyli dokumentów lub materiałów weryfikujących prawdziwość stwierdzenia doktor Pikulskiej w sposób nie budzący wątpliwości. W przypadku braku tego rodzaju dowodów poświadczających prawdziwość słów doktor Pikulskiej, będziemy zmuszeni zakwalifikować jej słowa jako „Fake News” Z góry dziękuję za reakcję.” W odpowiedzi otrzymaliśmy za pośrednictwem poczty facebookowej od profilu Porozumienia SKALPEL kilka linków do publikacji prasowych, w tym także do cytowanego wcześniej artykułu OKO.press. Przeprowadziliśmy również krótką wymianę z kimś, kto wypowiadał się w imieniu profilu facebookowego Porozumienia Chirurgów SKALPEL. Oto jej zapis: „PCh SKALPEL: (…) Może sam pan w końcu jakieś rozeznanie w tym kierunku i wyjaśni te wszystkie doniesienia? FH: Publikacje z mediach to nie dowody. Padły ciężkie oskarżenia. Czekamy na dowody. PCh SKALPEL: Nie jest pan prokuratorem, żeby żądać takich dowodów. FH: My sprawdzamy fakty. Jeśli nie otrzymamy dowodów, to wypowiedź doktor Pikulskiej będziemy musieli uznać za Fake News PCh SKALPEL: Oczywiście przekażemy pani doktor pańskie wiadomości, ale pańskie wchodzenie w kompetencje organów powołanych do ścigania i osadzania wydają się być ewidentnym naruszeniem prawa. Pozdrawiamy. Miłego dnia. FH: To jest fact checking publikacji medialnych. Czy sprawa została przez Porozumienie skierowana do prokuratury? PCh SKALPEL: Jeżeli uznamy to za zasadne skierujemy tę sprawę do prokuratury.” Zwróciliśmy się również z prośbą o odniesienie się do oskarżeń dr Pikulskiej do Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA. Otrzymaliśmy w odpowiedzi następującego emaila z Wydziału Prasowego MSWiA, czyli resortu, któremu podlega placówka: „Panie Redaktorze, nieprawdą jest, że dyrekcja Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA zataja liczbę zgonów z powodu koronawirusa. Nie jest także prawdą, że te liczby zataja rząd. Sugerowanie, że ktokolwiek zataja liczbę zgonów jest tzw. fake newsem i okłamywaniem społeczeństwa. Centralny Szpital Kliniczny MSWiA w Warszawie w kwalifikacji zgonów kieruje się wytycznymi dotyczącymi kodowania zgonów związanych z epidemią koronawirusa wywołującego COVID-19 stworzonymi przez PZH - Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Należy podkreślić, że pozytywny wynik badania, potwierdzający koronawirusa nie zawsze oznacza, że choroba wywołana zakażeniem jest przyczyną zgonu. Przyczynę zgonu określa wyłącznie lekarz. Centralny Szpital Kliniczny MSWiA na bieżąco raportuje i zgłasza wszelkie podejrzenia zgonów spowodowanych koronawirusem do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (PSSE m. st. Warszawy). Z poważaniem Wydział Prasowy ul. Stefana Batorego 5, 02-591 Warszawa” W sytuacji, w której nie otrzymaliśmy żadnych realnych informacji, materiałów, ani relacji świadków, które dowodziłyby zasadności oskarżeń formułowanych przez dr Katarzynę Pikulską przy jednoczesnym, jednoznacznym dementi ze strony resortu zarządzającego szpitalem MSWiA w Warszawie, nasz werdykt nie może być inny niż uznanie wypowiedzi lekarki jako fake newsa. Serwis #FakeHunter publikuje swoją „Politykę korekt” pod następującym adresem: https://fakehunter.pap.pl/attachments/polityka_korekt.pdf Jeśli więc po publikacji powyższego werdyktu otrzymamy od zainteresowanych stron lub od innych podmiotów informacje, materiały, dowody lub wiarygodne relacje świadków, które zaskutkują nowym całkowicie odmiennym werdyktem w zakresie prawda/fałsz, to zgodnie z naszą polityką korygowania, przeprowadzimy weryfikację i korektę niezwłocznie, z zachowaniem reguł rzetelnego fact checkingu i pełnej przejrzystości.

Żródła

Email z biura komunikacji Ministerstwa Zdrowia z 20 kwietnia 2020, godz 14:18 Email z Wydziału Prasowego MSWiA z 22 kwietnia 2020, godz 13:41 https://twitter.com/MZ_GOV_PL/status/1247946628721451009 https://tvn24.pl/tvnwarszawa/najnowsze/koronawirus-w-warszawie-ile-osob-zmarlo-w-warszawie-z-powodu-sars-cov-2-4549552 https://twitter.com/GIS_gov/status/1247955003119149058 http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20082341570/U/D20081570Lj.pdf http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20190002430/O/D20192430.pdf https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/04/wytyczne-do-karty-zgonu-01.04.2020-1.pdf http://wsse.waw.pl/aktualnosci-i-komunikaty/aktualnosci/statystyka-zgonow-na-mazowszu-_-odpowiedz-mazowieckiego-panstwowego-wojewodzkiego-inspektora-sanitarnego-na-wypowiedz-prezydenta