Raport eksperta

Data werdyktu: 02.02.2024 10:25

To nieprawda, że Rosja nigdy nie kolonizowała Azji i Afryki, jak to sugeruje zgłoszony wpis, choć właśnie taki jest wydźwięk kampanii propagandowej prowadzonej ostatnio przez Kreml. W sierpniu 2022 roku, minister spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Siergiej Ławrow napisał w felietonie opublikowanym w afrykańskich gazetach (cytat za „Wall Street Journal”), że w przeciwieństwie do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii i innych europejskich potęg, Rosja nie splamiła się krwawymi zbrodniami kolonializmu. Ta dezinformacyjna kampania prowadzona przez Rosję w Afryce ma przekonać mieszkańców tego kontynentu, że obecnie, wspólnie z Rosją, prowadzą walkę przeciwko krwawemu Zachodowi (patrz artykuł magazynu „Foreign Affairs”, link w źródłach). W rzeczywistości w XIX i XX wieku Rosja podbijała Azję Środkową i próbowała założyć kolonię – choć bez powodzenia – także w Afryce. Przedmiotem fact checku jest wpis z serwisu X (dawniej Twitter), z którego dowiadujemy się, że „Rosja nigdy nie miała kolonii w Afryce ani w Azji, nie potrzebuje cudzego terytorium, ale nigdy nie pozwoli nikomu krzywdzić swojego narodu ani swojego terytorium”. To nieprawda, że Rosja nie interesowała się cudzymi terytoriami, czego dowodem są wojny zaborcze prowadzone choćby przeciwko Polsce, a obecnie przeciwko Ukrainie, ale fake newsem jest też zdanie, że Rosja nigdy nie próbowała kolonizować Azji i Afryki, że nie splamiła rąk próbując kolonizować te kontynenty. W XIX i XX wieku Rosja prowadziła ekspansję w Azji Środkowej, a pod koniec XIX wieku próbowała też, choć bez powodzenia, ekspansji w Afryce, interesując się Etiopią. Alexander Morrison z Uniwersytetu w Oksfordzie w swojej książce pt. „The Russian Conquest of Central Asia. A Study in Imperial Expansion, 1814-1914” szczegółowo opisuje rosyjski podbój Azji Środkowej. Zdaniem tego brytyjskiego historyka, rosyjski podbój Azji Środkowej był prawdopodobnie najbardziej dramatycznym i udanym przykładem europejskiej ekspansji imperialnej w XIX wieku. Carska Rosja zyskała wtedy 1,5 miliona mil kwadratowych nowych terytoriów i co najmniej 6 milionów ludzi – w większości muzułmanów. Książka Morrisona to wojskowa i dyplomatyczna historia podboju opisanego od najwcześniejszych konfliktów na granicy stepowej w latach trzydziestych XIX wieku po aneksję Pamiru na początku XX wieku. Morrison opisuje też historię rosyjskich wojen przeciwko Chanatowi kokandzkiemu (dawne państwo w Azji Środkowej z ośrodkiem w Kokandzie), Chanatowi Buchary i Chiwy, zdobycie Taszkientu i Samarkandy i krwawe podporządkowanie Turkmenów. Z kolei o zainteresowaniu Rosji Afryką mogą świadczyć szczegółowe relacje z wyprawy kozaka Nikołaja Aszinowa do Abisynii z lat 1888-1889. Pisze o nich m.in. Paweł Letko z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie w pracy pt. „Relacje rosyjsko-etiopskie przed rokiem 1898”. Aszinow był znany w Rosji jako inicjator projektu kolonizacji przez Kozaków wybrzeży Morza Czarnego. Doświadczenia kozackich osiedli wojskowo-rolniczych, które powstawały na terenie zachodniego Kaukazu, Kubania i wybrzeżach Morza Czarnego, miało zostać wykorzystane w Afryce. Aszinow wpadł na pomysł utworzenia rosyjskiego terytorium na terenie dzisiejszego Dżibuti na wybrzeżu Morza Czerwonego. W następnym roku on i niewielka grupa Kozaków (200 osób, w tym kobiety i popi) wywiesili flagę nad wioską Sagallo, przemianowaną na Nową Moskwę, ale po sprzeciwie Francji car się ich wyparł i kolonia przetrwała niecały miesiąc. Kampania dezinformacyjna Rosji w Afryce jest, jak na razie, skuteczna. Tym bardziej, że mieszkańcy Czarnego Lądu pamiętają rosyjskie wsparcie ruchów niepodległościowych w czasach sowieckich. Magazyn „Foreign Affairs” przypomina, że członkowie afrykańskich elit studiowali wówczas w Moskwie. Dziś, rosyjską edukację uniwersytecką zastępują rosyjskie serwisy w mediach społecznościowych w Afryce, takie jak Russosphère, który wystartował niemal w tym samym czasie co wybuch pełnoskalowej wojny na Ukrainie. Serwis ma w Afryce dziesiątki tysięcy obserwatorów. O rosyjskiej dezinformacji w Afryce pisaliśmy także w analizie serwisu #FakeHunter autorstwa Olgi Doleśniak-Harczuk, z lipca 2023 roku, pt. „Granitowe niebo nad turystą – jak wagnerowcy (również) propagandowo oplatają Afrykę” (link w źródłach).

Żródła

https://www.britannica.com/topic/history-of-Central-Asia-102306/Under-Russian-rule https://www.rferl.org/a/africa-sagallo-russian-colony/26934711.html https://www.wsj.com/articles/russias-crimes-of-colonialism-putin-ukraine-war-empire-eurasia-lavrov-africa-soviet-union-11660076835 https://foreignpolicy.com/2023/02/08/russia-ukraine-colonialism-diplomacy-africa/ https://www.aljazeera.com/opinions/2023/5/24/how-russia-tried-to-colonise-africa-and-failed analiza FakeHuntera “Granitowe niebo nad turystą – jak wagnerowcy (również) propagandowo oplatają Afrykę”: https://fake-hunter.pap.pl/node/90