Raport eksperta

Data werdyktu: 19.12.2024 14:16

W stolicy Ukrainy rzeczywiście zdemontowano pomnik Sidora Kowpaka, dowódcy radzieckiej partyzantki działającej podczas II wojny światowej na terenach Ukrainy okupowanych przez Niemców. Jednak nie ma żadnych dowodów, że oddziały Kowpaka broniły Polaków przed UPA. Według historyków IPN stosunek sowieckich partyzantów do ludności polskiej na Wołyniu był obojętny. Demontażu pomnika dokonano zaś w ramach dekomunizacji ukraińskiego państwa. „Banderowska Ukraina likwiduje pomnik Sidora Kowpaka w Kijowie, Ukraińca, słynnego dowódce partyzanckiego w czasie wojny, który na Wołyniu chronił polską ludność przed UPA. Zamiast Kowpaka mają Banderę i Szuchewycza” – czytamy we wpisie opublikowanym w serwisie X. Zawarta w xeetcie sugestia, że powodem likwidacji pomnika Kowpaka była jego pomoc udzielona Polakom podczas rzezi wołyńskiej jest nieprawdziwa. Nie ma żadnych dowodów na to, że Sidor Kowpak chronił ludność polską przed ludobójstwem ukraińskich nacjonalistów. Co więcej wielu historyków jest zdania, że intencje działania partyzantki Kowpaka były jawnie antypolskie. Kowpak (z pochodzenia Ukrainiec) był generałem Armii Czerwonej i w czasie II wojny światowej otrzymał od Stalina zadanie zorganizowania radzieckiego ruchu partyzanckiego na okupowanej przez Niemców Ukrainie. Latem 1943 roku przeprowadził śmiały zagon partyzancki z terenów północno-wschodniej Ukrainy w Karpaty (tzw. rajd Kowpaka), a podczas pokonywania liczącej ok. 2 tys. km trasy wraz ze swoimi oddziałami wkroczył na Wołyń. Jak czytamy w opracowaniu IPN „Antypolska akcja OUN-UPA 1943-44. Fakty i interpretacje”, celem partyzantki sowieckiej wcale nie było chronienie Polaków przed Ukraińcami, lecz oczyszczenie Wołynia ze wszystkich sił uważanych przez Sowietów za wrogie, tj. Niemców, Armii Krajowej oraz OUN-UPA. Podobnie jak Niemcy, jak i Sowieci „usiłowali wprowadzać terror antypolski rękami ukraińskimi, a antyukraiński – polskimi” (..) Zarówno Niemcy, jak i Sowieci mieli właśnie na Wołyniu wielce ułatwioną sprawę, bowiem dążeniem kierownictwa UON-UPA było pozbycie się elementu polskiego z tego terenu. Doszło do tego, że na Wołyniu walczyli wszyscy ze wszystkimi” – czytamy w opracowaniu IPN. Autorzy publikacji zwracają uwagę, że dogłębnego wyjaśnienia wymaga sprawa inspirowania przez ZSRR oddziałów UPA do wystąpienia przeciwko Polakom. Według niektórych przekazów na czele tych oddziałów stali oficerowie sowieccy. W jednym z pierwszych opracowań dziejów polskiego podziemia odnotowano, że „w rejonie Złoczowa i Stanisławowa zanotowano wypadki, że bandami ukraińskimi mordującymi Polaków dowodzili oficerowie sowieccy. O współpracy UPA i NKWD jest mowa także w jednym z raportów hitlerowskiej policji, ale w raporcie IPN podkreślono, że zarówno niemieckie jak i sowieckie źródła służb specjalnych z tamtego okresu zawierają wiele nieprawdziwych i niesprawdzonych informacji. „Pozostaje natomiast faktem, że w lipcu 1943 r. (czyli w kulminacyjnym momencie rzezi wołyńskiej- PAP) partyzanci zgrupowania gen. Sidora Kowpaka, które parło w kierunku Karpat, do ludności polskiej odnosili się obojętnie, mając za groźnych przeciwników Niemców i UPA. Na trasie przemarszu Kowpaka zgrupowano szereg oddziałów UPA (występującej wtedy jako Ukraińska Samoobrona Narodowa) z zadaniem niedopuszczenia sowieckich partyzantów do „powstańczych republik” OUN- -UPA w Karpatach, w Czarnym Lesie i na Huculszczyźnie. Ostatecznie zgrupowanie Kowpaka zostało rozproszone i zmuszone do odwrotu na wschód” – czytamy w raporcie IPN. Teza zawarta w weryfikowanym wpisie o rzekomej pomocy udzielanej przez gen. Kowpaka Polakom podczas rzezi wołyńskiej jest zatem całkowicie nieprawdziwa. Zupełnie inne niż wskazane we wpisie były również rzeczywiste przyczyny demontażu pomnika sowieckiego dowódcy. Sidor Kowpak był sowieckim dowódcą wojskowym, dwukrotnie uznanym za Bohatera Związku Radzieckiego, a jego słynny oddział partyzancki był bezsprzecznie podporządkowany NKWD. Po wojnie przez wiele lat pełnił funkcję zastępcy szefa Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR. Jego popiersie w Parku Chwały w Kijowie zostało zdemontowane w ramach dekomunizacji Ukrainy. Poinformował o tym 4 grudnia Ołeg Słabospycki z Narodowego Ukraińskiego Stowarzyszenia Młodzieży. Demontaż odbył się na podstawie uchwały Rady Miejskiej Kijowa z 4 lipca 2024 r. o usunięciu tego obiektu z przestrzeni publicznej w ramach ustaw o dekomunizacji przestrzeni publicznej Ukrainy. Uchwalona w 2015 roku „ustawą o zakazie symboliki totalitarnej” przewiduje likwidację wszelkiej symboliki komunistycznej i nazistowskiej oraz zakazuje propagowania jej przez obywateli, partie, media i wszelkie stowarzyszenia i organizacje, nakładając odpowiedzialność karną, w tym pozbawienie wolności nawet do pięciu lat. Na podstawie tych przepisów na Ukrainie zlikwidowano wiele pomników, zmieniono nazw ulic, a nawet całych miejscowości oraz wszelkich innych obiektów noszących imiona działaczy komunistycznych. Wcześniej na podstawie ustawy o zakazie symboliki totalitarnej usunięto m.in. pomnik przywódcy bolszewików Mykoły Szczorsa. Co ciekawe popiersie Kowpaka nie pochodzi z czasów ZSRR, zostało odsłonięte zaledwie 11 lat temu z okazji Dnia Chwały Partyzanckiej w obecności ówczesnego prorosyjskiego premiera Ukrainy Mykoły Azarowa.

Żródła

Raport Instytutu Pamięci Narodowej pt. „Antypolska akcja OUN-UPA 1943-44. Fakty i interpretacje”, Warszawa 2001 https://np.pl.ua/2024/12/u-kyievi-demontuvaly-pohruddia-komunista-z-kotelvy-na-poltavshchyni-sydora-kovpaka/ https://www.radiosvoboda.org/a/news-mariyinskyy-park-demontazh-pamyatnyk/32744579.html https://warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=1192