Raport eksperta

Data werdyktu: 07.04.2022 08:12

Ani radio, ani radio, śmigłowiec, tramwaj elektryczny, sztuczny satelita, narkoza, ani też telewizor kolorowy, nie są wynalazkami rosyjskimi, choć w niektórych przypadkach osoby pochodzenia rosyjskiego mają w historii i rozwoju tych technologii pewien udział. Budowanie tezy o absurdalności bojkotu na podstawie tej dezinformacji jest dodatkowym wprowadzaniem w błąd. Zgłoszony post wymienia na liście rzekomych rosyjskich wynalazków także pistolet maszynowy AK-47 i grę komputerową Tetris. Wątpliwości wzbudza, czy można je uznać za wynalazki, gdyż są to nowe produkty, wersje i odmiany starszych rozwiązań technicznych. W przypadku większości wynalazków, nie tylko tych wymienionych, ojców nowatorskich technologii jest wielu, a historia powstawania ostatecznego kształtu rozwiązania technicznego jest dość skomplikowana. Niech za typowy przykład posłuży historia wynalazku radia, które jest w zgłoszonym wpisie na pierwszym miejscu rzekomo rosyjskich wynalazków. Pomijając wcześniejsze odkrycia i przypuszczenia naukowe Michaela Faradaya, historie tę można zacząć od doświadczalnego potwierdzenia istnienia fal radiowych, przewidzianych trzy dekady wcześniej przez teorię Maxwella, przez niemieckiego uczonego Heinricha Hertz w roku 1888. Za źródło drgań elektromagnetycznych posłużył mu złożony z dwóch krótkich przewodników dipol. Mimo to trudno uznać za prekursora radia człowieka, który zaraz po tym eksperymencie powiedział: „... fale te nigdy nie znajdą żadnego zastosowania praktycznego, ich odkrycie ma jedynie znaczenie czysto poznawcze". Podobnie jak Hertz, w potencjał radia nie wierzył inny prekursor, brytyjski uczony Oliver Joseph Lodge, który przesyłał sygnały radiowe na odległość kilkudziesięciu metrów jeszcze w latach 80-tych XIX wieku. Potencjał radia dostrzegł za to kilka lat później Włoch Guglielmo Marconi, który w latach 90-tych XIX wieku skonstruował urządzenie nadawczo-odbiorcze pozwalające przesyłać na odległość sygnały alfabetem Morse'a – tzw. telegraf bez drutu. Uznaje się to za pierwsze radio. Syn włoskiego kupca z Lombardii rozpoczął doświadczenia z przesyłaniem i odbiorem fal radiowych w roku 1894. Pracując w amatorskich warunkach, uzyskał we wrześniu 1895 roku łączność radiową na odległość 1 kilometra. Przedstawiany w propagandzie komunistycznej często jako alternatywny wobec Marconiego wynalazca radia, rosyjski uczony Aleksander Popow pracował nad falami elektromagnetycznymi prawie równocześnie z prowadzonymi we Włoszech eksperymentami Marconiego. W 1895 r. podczas posiedzenia Rosyjskiego Towarzystwa Fizyczno-Chemicznego w Petersburgu zaprezentował „wykrywacz burz” własnej konstrukcji – urządzenie, które za pomocą anteny odbierało fale elektromagnetyczne wysyłane przez błyskawice. Mimo więc wykorzystywania fal, wynalazek Popowa nie spełniał funkcji, jakiej oczekiwalibyśmy od radia lub choćby urządzenia będącego bardzo wczesnym prototypem radia. Później jednak Rosjanin zdawał się lepiej rozumieć potencjał fal Hertza niż sam Hertz i nadał swoim własnym „telegrafem bez drutu” wiadomość o treści brzmiącej „Heinrich Hertz” na odległość 250 metrów. Sam Popow, wbrew późniejszej radzieckiej propagandzie, nie uważał się za wynalazcę radia. Nie uważał też Marconiego za wynalazcę. W czasie Kongresu Rosyjskich Inżynierów Elektryków w 1900 roku powiedział: „...nadawanie i odbieranie sygnałów przez Marconiego za pomocą oscylacji elektrycznych nie jest niczym nowym. W Ameryce sławny inżynier Nicola Tesla przeprowadził identyczne eksperymenty w 1893”. To Tesla był autorem wynalazku cewki wysokonapięciowej wysyłającej silne fale elektromagnetyczne. To serce nadajnika radiowego. Bez tej cewki nie byłoby radiowej aparatury Marconiego. Tesla zaczął również pracować nad urządzeniem, które mogłoby te fale odbierać. Miał w USA 1900 roku gotowy patent na urządzenie do przesyłania i odbioru fal elektromagnetycznych. Jednak Marconi wyprzedził go ze swoim patentem o kilka dni. Potem przez lata Serb walczył w sądzie z Marconim o prawa do patentów związanych z radiem. Zatem historia wynalazku radia, choć są w niej akcenty rosyjskie, wyraźnie pokazuje, że nie można go nazwać rosyjskim wynalazkiem. Podobnie złożony charakter ma historia satelity kosmicznego. Na długo przed lotem pierwszego sputnika radzieckiego w 1957 r. pomysł budowy i wysyłania w kosmos sztucznych satelitów funkcjonował w wyobraźni naukowców i pisarzy. Za pierwszy opis czegoś, co precyzyjnie można nazwać sztucznym satelitą uznaje się książkę dziewiętnastowiecznego autora Edwarda Everetta Hale’a zatytułowaną „The Brick Moon”. W 1928 roku kompleksowo kwestię budowy sztucznych satelitów opisał słoweński autor Herman Potočnik, znany także pod nazwiskiem - Hermann Noordung, w wydanej w Niemczech książce „Das Problem der Befahrung des Weltraums - der Raketen-Motor” (ang. tytuł „The Problem of Space Travel - The Rocket Motor”). Po II Wojnie Światowej szeroko zakrojone badania, w tym również loty testowe rakiet i kapsuł ze zwierzętami na pokładzie, podejmowały siły zbrojne Stanów Zjednoczonych. Choć szczegóły, ze względu na wojskowy charakter testów, nie do końca są znane, wielu autorów uznaje, że pierwsze loty sztucznych satelitów w kosmos mogły się odbyć w latach 40-tych w USA. Od 1955 roku Amerykanie pracowali nad projektem wysłania sztucznego satelity w ramach projektu Vanguard. Wiedząc o tym, władze ZSRR postanowiły ubiec USA, szybko budując i wystrzeliwując swojego prostego satelitę Sputnik. Nie inaczej jest w przypadku narkozy, czyli - jak należy rozumieć - znieczulenia w sensie bardziej ogólnym. Ma ono długą i złożoną historię, ale Rosjanie w niej prawie nie występują. Poza przypadkiem chirurga Nikołaja Pirogowa, który w 1847 roku jako pierwszy przeprowadził operację na polu bitwy przy użyciu narkozy. Jeszcze bardziej skomplikowany charakter ma historia telewizji kolorowej. I również w tym przypadku trudno doszukać się wśród ojców wynalazku Rosjan. Wśród wczesnych innowatorów w tej dziedzinie jest za to polski wynalazca Jan Szczepanik, który opatentował w 1897 roku system telewizji kolorowej wykorzystujący selenowe ogniwo fotoelektryczne w nadajniku oraz elektromagnes sterujący drgającym zwierciadłem i ruchomym pryzmatem w odbiorniku. Jego system nie zawierał jednak żadnych środków do analizy widma kolorów po stronie nadawczej i nie mógł działać tak, jak to opisał. Telewizja kolorowa została w późniejszych latach opatentowana w Niemczech, we Francji, i także w Rosji, ale nieco później. Telewizja kolorowa została zaprezentowana przez pioniera, Brytyjczyka, Johna Logie Bairda, wkrótce po pierwszej prezentacji telewizji czarno białej, w 1928 roku. Zaprezentował technikę telewizji kolorowej w londyńskim teatrze Dominion w 1938 roku. Rozwój tramwaju elektrycznego nie ma nic wspólnego z Rosją. Wynalazki, które doprowadziły do jego skonstruowania to przede wszystkim dzieło dziewiętnastowiecznego niemieckiego wynalazcy Wernera Siemensa. To on właśnie, w 1881 roku, w Groß-Lichterfelde (obecnie dzielnica Berlina) uruchomił pierwszy eksperymentalny tramwaj elektryczny. O większym udziale Rosjan w rozwoju technologii można mówić w przypadku śmigłowca, gdyż twórcą pierwszego nowoczesnego śmigłowca był Rosjanin z pochodzenia, Igor Sikorski. Jednak zbudował swój R-4, przebywając od dawna w USA, w 1942 roku. Nie był jednak twórcą pomysłu na ten typ maszyny latającej. To przypisuje się jeszcze Leonardowi da Vinci. Potem od XVIII wieku powstawało wiele modeli i prototypów, głównie we Francji i Wielkiej Brytanii. Za pierwszy udany lot helikoptera uznaje się przelot wiatrakowca skonstruowanego i pilotowanego przez Hiszpana Juana de la Cierve w 1923 roku. Dokładna analiza wskazuje, że żaden z wymienionych w zgłoszonym wpisie wynalazków (jeśli wykluczymy produkty takie jak AK-47 i Tetris), nie jest autorstwa Rosjan. Wprawdzie analiza decyzji dotyczących ewentualnego bojkotu określonych produktów i technologii nie należy do sfery weryfikacji faktów, to jednak decyzje te i wybory konsumenckie zapadają pod wpływem rozpowszechnianych w przestrzeni publicznej informacji, które odnoszą się do faktów. Weryfikacja faktów powinna zatem wpływać na ewentualne decyzje konsumenckie. Fact checking odgrywa w tym przypadku także rolę nieco ogólniejszą. Przez weryfikację pewnych powtarzanych w przestrzeni publicznej mitów, czego dobrym przykładem są ukształtowane jeszcze przez propagandę krajów komunistycznych przekonania na temat autorstwa wynalazku radia, redukuje poziom fałszywej świadomości społecznej.

Żródła

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/wynalazek;3998913.html https://www.rp.pl/historia/art9017091-zaciekly-spor-o-to-kto-wynalazl-radio https://web.archive.org/web/20000901224414/http://history.msfc.nasa.gov/rocketry/tl4.html https://history.nasa.gov/SP-4026.pdf https://history.nasa.gov/SP-4301.pdf https://historia.org.pl/2020/07/26/historia-anestezji-czyli-jak-czlowiek-pokonal-bol/ http://www.whonamedit.com/doctor.cfm/2627.html https://digital-library.theiet.org/content/books/ht/pbht022e https://patents.google.com/patent/US1925554A/en https://www.bairdtelevision.com/crystal-palace-television-studios.html https://mlodytechnik.pl/eksperymenty-i-zadania-szkolne/wynalazczosc/28964-historia-wynalazkow-komunikacja-miejska https://wynalazki.andrej.edu.pl/wynalazki/35-si/586-smiglowiec