Raport eksperta

Data werdyktu: 30.06.2022 12:30

To nieprawda. Język ukraiński jest na Ukrainie językiem urzędowym. W powszechnym spisie ludności w 2001 roku 70 proc. obywateli tego kraju zadeklarowało ukraiński jako swój główny język, a 67,5 proc. za język ojczysty. Obecnie więcej mieszkańców Ukrainy mówi po ukraińsku niż rosyjsku. Na to, czy ktoś mówi chętniej po ukraińsku czy po rosyjsku wpływ miała historia Ukrainy i rusyfikacja, której była poddawana. Sytuacja językowa na Ukrainie jest skomplikowana i nie pozwala wprost identyfikować narodowości z używanym przez daną osobę językiem. 80 proc. obywateli Ukrainy deklaruje, że są Ukraińcami, a ok. 17 proc. uważa się za Rosjan. W całym społeczeństwie, wliczając weń również inne narodowości, 67,5 proc. mieszkańców Ukrainy uważa ukraiński za swój język ojczysty. Obecnie „klasycznego” języka ukraińskiego używa więcej mieszkańców Ukrainy niż języka rosyjskiego, szczególnie na terenach zachodnich, jednak z racji na zaszłości historyczne w wielu rejonach kraju używa się mieszanki ukraińskiego i rosyjskiego zwanej surżykiem. Mimo to mieszkańcy terenów, na których surżyk jest najpopularniejszą formą komunikacji, identyfikują się przede wszystkim z językiem ukraińskim, a nie z rosyjskim. W wyniku postępującej od odzyskania niepodległości popularyzacją języka ukraińskiego, nie rozumie go niewielki procent mieszkańców Ukrainy. Język ukraiński pochodzi z grupy języków wschodniosłowiańskich, do którego wchodzą również języki rosyjski i białoruski. Ukraińskim posługuje się około 40-45 milionów ludzi na całym świecie, z czego głównie na terenach Ukrainy. Dzieli się on również na 3 zespoły dialektów: północne, południowo-zachodnie i południowo-wschodnie. Najdawniejsze ślady języka ukraińskiego pojawiają się już w XII–XIII wieku w tekstach rusko-cerkiewno-słowiańskich, a jego współczesna wersja formowała się na przełomie XVIII i XIX wieku. Jak czytamy na stronie Polskiego radia „przez kolejne stulecia tereny, na których rozwijał się język ukraiński, w różny sposób i w różnym zakresie związane były politycznie i kulturalnie z Polską. Współtworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów (choć już w 2. połowie XVII w. przeszły częściowo w ręce Carstwa Rosyjskiego), a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości weszły w jakiejś mierze w skład II RP". Tłumaczy to, dlaczego po ukraińsku częściej mówi się w zachodniej części Ukrainy. Z kolei na funkcjonowanie języka rosyjskiego w Ukrainie wpłynęła jej zależność od Imperium Rosyjskiego. Wydany przez cara Aleksandra II Romanowa w maju 1876 roku tzw. ukaz emski zabraniał używania nazwy „Ukraina”, zakazywał drukowania książek, broszur, prasy i przekładów w języku ukraińskim, a także wwożenia z zagranicy na terytorium Imperium Rosyjskiego wszelkich wydawnictw wydrukowanych w tym języku. Zakazano wystawiania ukraińskich spektakli teatralnych i drukowania ukraińskich tekstów do utworów muzycznych. Nauka w szkołach, w tym w szkołach elementarnych, miała być odtąd prowadzona wyłącznie w języku rosyjskim. Z bibliotek szkół wszystkich szczebli usunięto książki w języku ukraińskim. Proces rozpowszechniania języka ukraińskiego zaczął się de facto po odzyskaniu niepodległości, kiedy to w 1996 roku konstytucyjnie ustanowiono, że „językiem państwowym Ukrainy jest język ukraiński, a państwo zapewnia wszechstronny rozwój i funkcjonowanie języka ukraińskiego we wszystkich sferach życia społecznego”. Przez długi czas jednak politykę językową państwa określała ustawa o językach w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Sowieckiej uchwalona w 1989 roku. Zgodnie z jej zapisami, językiem państwowym USRR był ukraiński. Gwarantowała ona jednak językowi rosyjskiemu status „języka kontaktów międzynarodowościowych” i zapewniała dwujęzyczność wszystkich sfer życia społecznego. W praktyce oznaczało to zdecydowaną przewagę rosyjskiego w sferze urzędowej, w wielu dziedzinach był to nawet monopol. Z każdym rokiem popularność i znaczenie „urzędowego” języka ukraińskiego jednak rośnie. W 2019 r. Rada Najwyższa Ukrainy znaczną większością głosów przyjęła ustawę o zapewnieniu funkcjonowania języka ukraińskiego jako państwowego, którą prezydent Petro Poroszenko podpisał 15 maja. Nie jest to ustawa o polityce językowej państwa, lecz o roli języka urzędowego w życiu państwa. Oczywistym celem ustawy jest wyeliminowanie języka rosyjskiego z możliwie licznych sfer życia społecznego Ukrainy, zwłaszcza ze szkolnictwa i mediów. Drugim, równorzędnym zadaniem jest zapewnienie rozwoju, standaryzacji i modernizacji języka ukraińskiego w tych zakresach, w których są one niedostateczne. Jak można przeczytać w analizie Ośrodka Studiów Wschodnich, dalej jednak następuje rugowanie języka ukraińskiego. Dzieje się tak na terytoriach samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej. Proces ten wstrzymuje dalszy rozwój języka ukraińskiego na terytoriach wschodniej Ukrainy, chociażby poprzez pozbawiania języka ukraińskiego statusu języka państwowego. W obliczu napaści Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy, język stał się kwestią narodowej spójności i tę właśnie spójność władze Ukrainy starają się rozwijać w swoim państwie. Wojciech Krasucki

Żródła

https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2019-06-11/ukraincy-nie- gesi-ustawa-o-jezyku-panstwowym-ukrainy https://woofla.pl/sytuacja-jezykowa-na-ukrainie-mity-i-rzeczywistosc-czesc-12/ https://www.tygodnikpowszechny.pl/wiekszosc-w-mniejszosci-127220 https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2020-03-11/postepujaca- deukrainizacja-donbasu https://polskieradio24.pl/39/156/artykul/2965491,ukaz-emski-rosja-zakazuje- ukrainy