Raport eksperta

Data werdyktu: 05.05.2021 15:31

Zgłoszony do weryfikacji materiał sugeruje, że wszystkie choroby są spowodowane czynnikami od nas zależnymi, a więc takimi, na które mamy wpływ - w tym zwłaszcza naszym zachowaniem. Niestety, w praktyce jest to dalekie od prawdy. Aby wykazać, że zawarta w tej publikacji teza jest w dużej mierze niezgodna z aktualną wiedzą medyczną - przez co może wprowadzić wiele osób w błąd, dając im złudną, fałszywą nadzieję na wyleczenie różnych chorób bez udziału lekarzy (w ramach tzw. samoleczenia) - wystarczy odwołać się do kilku konkretnych przykładów. „Takie zmienne demograficzne, jak płeć i wiek, są czynnikami istotnie różnicującymi zachorowalność i umieralność na nowotwory złośliwe. Uwarunkowania zdrowia i choroby są wszakże wieloczynnikowe” – czytamy w analizie na temat najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce, opublikowanej w naukowym kwartalniku „Problemy Higieny i Epidemiologii”. Choć nie brzmi to optymistycznie, to jednak fakty są takie, że najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka jest zaawansowany wiek. „Większość chorób nowotworowych to te, które pojawiają się w średnim lub podeszłym wieku, w związku z kumulowaniem się w naszym materiale genetycznym coraz liczniejszych zmian (mutacji). Komórki nabywają tych zmian w swoim DNA w wyniku proliferacji, czyli naturalnego procesu namnażania się (odnawiania), który z biegiem lat, w wyniku starzenia się organizmu, funkcjonuje coraz gorzej (jest bardziej podatny na błędy)” – tłumaczy dr hab. Magdalena Winiarska, immunolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Ponadto, jak podkreślają eksperci, m.in. z Międzynarodowego Centrum Nowotworów Dziedzicznych w Szczecinie, w odniesieniu do dużej części nowotworów, na ryzyko zachorowania istotnie wpływają również wrodzone, a więc odziedziczone po przodkach, konkretne predyspozycje genetyczne. Przykładem takich właśnie, silnie uwarunkowanych „rodzinnie” nowotworów, są m.in. rak piersi oraz rak jajnika. Udowodniono, że podwyższone ryzyko zachorowania na te dwa rodzaje raka dotyczy kobiet, które są „nosicielkami” takich dziedzicznych mutacji genetycznych, jak: BRCA1, BRCA2, MSH2 czy MLH1. To właśnie dlatego kobietom, które miały w swojej najbliższej rodzinie przypadki zachorowań na raka piersi lub raka jajnika onkolodzy zalecają, w ramach profilaktyki, m.in. aby przeprowadziły badania testowe DNA, wykrywające wspomniane mutacje genetyczne wysokiego ryzyka. Mając świadomość tego zagrożenia kobiety mogą świadomie i aktywnie ograniczać związane z tym ryzyko, np. poprzez regularne badania kontrolne lub specjalne zabiegi. Pozostając jeszcze w kręgu chorób nowotworowych warto również wskazać na inny przykład tego, że możliwości „samoleczenia” organizmu mają jednak swoje istotne ograniczenia - zwłaszcza w zaawansowanych stadiach rozwoju raka. Onkolodzy zwracają uwagę m.in. na fakt, że jeśli u chorych dojdzie do przerzutów komórek nowotworowych do kości, które nie są odpowiednio monitorowane i leczone, to w dość krótkim czasie przerzuty te mogą spowodować ciężkie i nieodwracalne powikłania, prowadzące do inwalidztwa lub przedwczesnej śmierci chorego (może do tego doprowadzić np. ucisk guza na rdzeń kręgowy). „Nierozpoczęcie odpowiedniego leczenia przed upływem 24 godzin od wystąpienia objawów uszkodzenia rdzenia zazwyczaj kończy się jego trwałym uszkodzeniem” – ostrzegają eksperci na łamach serwisu onkologicznego Onkonet. Występowanie istotnych, niemodyfikowalnych czynników ryzyka (genetycznych, środowiskowych, demograficznych) dotyczy niestety nie tylko chorób nowotworowych, lecz także dużej części innych, groźnych chorób przewlekłych, np. chorób sercowo-naczyniowych, chorób neurodegeneracyjnych czy też tzw. chorób rzadkich. Lekarze zwracają ponadto uwagę na istnienie wielu chorób o nieznanej etiologii, czyli chorób, których przyczyny i czynniki ryzyka nie są jeszcze znane lub wystarczająco zbadane. W przypadku takich chorób, jak np. zespół przewlekłego zmęczenia (CFS) czy zespół wieloczynnikowej nadwrażliwości chemicznej (idiopatycznej nietolerancji środowiska) nie ma więc w ogóle możliwości ich skutecznego leczenia przyczynowego, jak też skutecznej profilaktyki. Tym bardziej nie wiadomo więc, co konkretnie należałoby zrobić lub zmienić w swoim zachowaniu, aby umożliwić organizmowi „samoleczenie się” z tych chorób. Wydaje się, że żaden rozsądny człowiek nie powinien też czekać na to, aż organizm „sam się wyleczy” w przypadku wystąpienia różnych ostrych stanów chorobowych, jak np. zapalenie wyrostka robaczkowego, ostre zapalenie trzustki czy sepsa. Nowoczesna medycyna każdego dnia ratuje życie osób w stanie zagrożenia zdrowia i życia, jak np. ostatnio w przypadku pierwszej w Polsce transplantacji i retransplantacji wątroby u 18-letniej chorej po zatruciu paracetamolem, dodatkowo zakażonej wirusem SARS-CoV-2. Na koniec należy oczywiście przypomnieć, że obok niemodyfikowalnych czynników ryzyka rozwoju chorób, istnieją również liczne czynniki modyfikowalne, wśród których najważniejsze są te zależne od naszego stylu życia, a więc m.in. sposób żywienia, poziom aktywności fizycznej, sposób radzenia sobie ze stresem, ilość i jakość snu, etc. Onkolodzy szacują, że nawet połowy zachorowań na nowotwory można by uniknąć, dzięki stosowaniu się do zasad higieny i zdrowego stylu życia, wskazanych w tzw. "Europejskim Kodeksie Walki z Rakiem". Podobnie kardiolodzy, np. działający w ramach „Ogólnopolskiego programu profilaktyki w zakresie miażdżycy tętnic i chorób serca (KORDIAN)”, apelują do wszystkich o prowadzenie zdrowego stylu życia w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Choć również i w tym przypadku nie na wszystkie czynniki ryzyka mamy wpływ (istnieje np. uwarunkowana genetycznie hipercholesterolemia rodzinna albo również uwarunkowana genetycznie choroba Pradera-Williego, która prowadzi do nadmiernego objadania się i otyłości). Jak widać zdrowie i choroba zależą od bardzo wielu czynników, nie do końca przez nas poznanych i kontrolowanych. Oczywiście nie jest to argument, dla którego nie warto praktykować zdrowego stylu życia. Wręcz przeciwnie, każdy kto ceni swoje zdrowie powinien dbać o szeroko rozumianą profilaktykę. Z drugiej strony jednak nie można nikomu obiecywać, że jego organizm sam się wyleczy z każdej choroby, jeśli tylko zmieni on swoje „niezdrowe” zachowania albo stworzy sobie „odpowiednie warunki”, tak jak sugeruje to zgłoszony do weryfikacji tekst. Zatem w razie wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów zdrowotnych najlepszym wyborem zawsze będzie konsultacja z lekarzem lub innym profesjonalistą medycznym. Warto pamiętać, że zwlekanie z diagnozą i leczeniem większości chorób zmniejsza szanse na ich skuteczne leczenie i skraca czas życia w zdrowiu. Nie warto więc ryzykować i liczyć tylko na „samoleczenie”, no chyba, że ktoś przechodzi jedynie „zwykłe”, łagodne, sezonowe przeziębienie. Choć i w tym przypadku, w dobie pandemii, lepiej byłoby jednak dmuchać na zimne i zachować należytą czujność.

Żródła

„Najczęstsze nowotwory złośliwe w Polsce – główne czynniki ryzyka i możliwości optymalizacji działań profilaktycznych”, analiza opublikowana w kwartalniku naukowym „Problemy Higieny i Epidemiologii”. http://phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-2-166.pdf „Anty-rak: czy można uciec przed rakiem?”, wywiad z dr Magdaleną Winiarską opublikowany w Serwisie Zdrowie PAP. https://zdrowie.pap.pl/wywiad/byc-zdrowym/anty-rak-czy-mozna-uciec-przed-rakiem Międzynarodowe Centrum Nowotworów Dziedzicznych w Szczecinie. https://genetyka.com/?page_id=158 Serwis onkologiczny Onkonet. https://www.onkonet.pl/dp_przerzutyndkosci.php Przerzuty nowotworowe w kościach – poradnik dla pacjentów i ich rodzin. https://programedukacjionkologicznej.pl/poradnik/przerzuty-do-kosci/ Informacje o niemodyfikowalnych i modyfikowalnych czynnikach ryzyka chorób układu krążenia. https://sercunaratunek.pl/czynniki-ryzyka-sercowo-naczyniowego/ „The Merck Manual: podręcznik diagnostyki i terapii”, wydanie trzecie polskie. Informacje na temat zasad profilaktyki nowotworowej. https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/biala-sobota-skorzystaj-z-darmowych-badan Informacje na temat zasad profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych. https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/siedem-grzechow-prowadzacych-do-zawalu-i-udaru Informacje o czynnikach ryzyka otyłości. https://zdrowie.pap.pl/dieta/dlaczego-nie-moge-schudnac Informacje o przeszczepie wątroby w klinice WUM. https://www.wum.edu.pl/node/15760