Raport eksperta

Data werdyktu: 23.12.2020 19:56

To nieprawda, że szczepionka przeciwko HIV, o której mowa w tekście, była skuteczna w Azji, ale w Afryce już nie. Fakty są takie. Wyniki testów na szczepionce przeprowadzonych w Tajlandii, chociaż niezadowalające, okazały się jednak wystarczająco dobre, by kontynuować prace nad nią. Jednak kolejne badania, przeprowadzone w RPA, zakończyły się fiaskiem. Zgłoszony do weryfikacji tekst został opublikowany 19 lutego 2020 r. na stronie rynekaptek.pl pod tytułem „HIV: szczepionka skuteczna w Azji, ale nie w Afryce”. Zgłaszający pyta, czy zawarte w tytule stwierdzenie jest prawdziwe. Tekst ze strony rynekaptek.pl stanowi omówienie artykułu Jana Sochaczewskiego opublikowanego dzień wcześniej na stronie focus.pl pod niebudzącym żadnych zastrzeżeń merytorycznych tytułem „Szczepionka przeciwko HIV +równie skuteczna co placebo+. Testy wstrzymane”. Tekst Sochaczewskiego, opierając się na źródłach naukowych, informuje o zakończeniu badań nad szczepionką na HIV o nazwie HVTN 702 / Uhambo w związku z jej zerową skutecznością w zabezpieczaniu ludzi przed zakażeniem wirusem HIV. Streszczenie tego tekstu na stronie rynekaptek.pl jest zasadniczo poprawne, chociaż zawiera pewne uproszczenia. Natomiast całkowicie nieprawdziwy jest tytuł, pozostający zresztą w sprzeczności z tekstem. Nie można powiedzieć, że szczepionka była skuteczna w Azji, ale w Afryce już nie. Opublikowane w 2009 roku wyniki badań przeprowadzonych w Tajlandii nad zbliżoną do niej szczepionką prowadzonych na grupie ponad 16 tys. zdrowych kobiet i mężczyzn w wieku 18-30 lat były wprawdzie pierwszymi w historii, w których udało się wykazać jakąkolwiek skuteczność szczepienia przeciwko HIV. Skuteczność ta była jednak bardzo niska, gdyż wynosiła ok. 30 proc., przy średniej dla większości powszechnie stosowanych szczepień w granicach 85-90 proc. Niemniej jednak sam fakt, że po raz pierwszy w historii badań udało się uzyskać jakąkolwiek odpowiedź układu immunologicznego w wyniku szczepienia na HIV, był wystarczającą przesłanką do tego, by badania kontynuować. Kolejną falę badania rozpoczęto w 2016 roku w RPA na 5400 ochotnikach. Jednak wyniki tych badań okazały się wielkim rozczarowaniem, gdyż w grupie przyjmującej szczepionkę odsetek zachorowań był dokładnie taki sam jak w grupie kontrolnej otrzymującej placebo. Wobec tego niepowodzenia w lutym 2020 roku badania przerwano. Szczegółowe wyjaśnienie dlaczego obiecująca, jak się wydawało, szczepionka okazała się niewypałem, przekracza ramy niniejszego fact-chcecku. Poszukiwanie tego wyjaśnienia jest zresztą samo w sobie obiektem badań. Nie wchodząc w szczegóły, można jednak wskazać kilka istotnych okoliczności, które mogły mieć na to wpływ. Po pierwsze rozpowszechnienie wirusa HIV w populacji jest zupełnie różne w Tajlandii i RPA. Ten pierwszy kraj zaliczany jest do państw, gdzie ryzyko zarażenia nim jest uznawane za umiarkowane, podczas gdy w drugim jest ono bardzo wysokie. Po drugie dominujące w tych krajach szczepy wirusa różnią się między sobą, przy czym ten z RPA odznacza się znacznie większą złożonością. Po trzecie zaś również badana w RPA szczepionka różniła się od testowanej w Tajlandii – była zmodyfikowana w sposób, który miał ją dostosować do najbardziej rozpowszechnionej w Afryce odmiany wirusa. Po czwarte zaś, relacjonując badania naukowe, należy pamiętać o tym, że sukces w tej dziedzinie jest wyjątkiem, zaś porażka regułą. Jednak chociaż zdecydowana większość z badań kończy się fiaskiem, to suma tych porażek poszerza naukową wiedzę i tworzy fundament pod te, które w końcu się powiodą.

Żródła

Dostęp 23.12.2020 r. godz. 20.45 https://www.niaid.nih.gov/news-events/experimental-hiv-vaccine-regimen-ineffective-preventing-hiv https://www.focusnauka.pl/artykul/szczepionka-przeciwko-hiv-rownie-skuteczna-co-placebo-testy-wstrzymane https://www.sciencenews.org/article/experimental-hiv-vaccine-failed-key-clinical-trial-south-africa http://uhambo.org.za/about https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19843557/ https://www.the-scientist.com/news-opinion/another-hiv-vaccine-clinical-trial-fails-67054 https://www.unaids.org/en/resources/presscentre/featurestories/2009/september/20090924vaccine https://www.sciencemag.org/news/2020/02/another-hiv-vaccine-strategy-fails-large-scale-study https://www.aidsmap.com/news/feb-2020/hiv-vaccine-trial-failure-wake-call-southern-africa-say-researchers