Raport eksperta

Data werdyktu: 03.08.2020 18:51

Dane dotyczące grypy sezonowej i COVID-19 nie mogą być miarodajnie zestawiane - różnie są pozyskiwane i co innego w praktyce mierzą. Porównania tego rodzaju pomijają także odmienną dynamikę zachorowań i nie biorą poprawki na skuteczność nadzwyczajnych środków zaradczych, do których krytyki bywają wykorzystywane. Kwestionowanie realności pandemii, która do 3 sierpnia pochłonęła już ponad 686 tys. ofiar na całym świecie i nadal zbiera swoje żniwo m.in. w obu Amerykach, zakrawa natomiast na rażącą manipulację. Przedmiotem naszej analizy był artykuł w serwisie WolneMedia opublikowany 29 lipca 2020 r., trzy miesiące po będącej jego pierwowzorem opinii opublikowanej przez konserwatywny amerykański dziennik „Washington Times”. Zauważmy przy tym, że tekst polskojęzyczny odsyła do niewłaściwego artykułu źródłowego (datowanego na koniec czerwca), który dostępny jest dopiero z listy wcześniejszych powiązanych publikacji „WT”. W tym kontekście zwraca uwagę zwodniczość sformułowań zachowanych w swobodnym przekładzie tekstu pochodzącego z 28 kwietnia, takich jak „ostatnie badania” czy odwołanie do danych "od 17 kwietnia" bez daty końcowej. O ile w przypadku oryginalnej publikacji odwołania tego rodzaju były zrozumiałe (nie wnikając w ich faktograficzną prawdziwość czy metodologiczną zasadność), o tyle w tekście publikowanym na przełomie lipca i sierpnia są przykładem daleko posuniętej nierzetelności dziennikarskiej. Na marginesie możemy natomiast przypomnieć, że w ramach PAP FakeHunter zajmowaliśmy się już wcześniej twierdzeniami pochodzącymi z ww. tekstu z „WT”, powielanymi wcześniej przez inne konserwatywne serwisy polskojęzyczne, np. PCh24 - w szczególności tytułowym oskarżeniem, iż mamy do czynienia nie z „pandemią, a oszustwem medialnym”. W raporcie z 5 maja eksperci naszego zespołu ocenili to jako fake news. Odnosząc się do przedmiotowej tezy, jakoby choroba powodowana przez nowego koronawirusa SARS-CoV-2 mogła być uznana za równoważną ciężkiej grypie sezonowej: jak już pisaliśmy w raportach FakeHunter z 10 i 21 czerwca, pomimo pewnych podobieństw porównywanie tych dwóch chorób jest trudne i zwodnicze. Dostępne dane przemawiają jednak za stosunkowo większą zaraźliwością i śmiertelnością COVID-19. Jak duża jest to rzeczywiście różnica nadal nie sposób jednoznacznie odpowiedzieć. Co nie oznacza, że nie obserwujemy pewnych trendów. Wnikliwie o problemach związanych z szacowaniem śmiertelności trwającej pandemii nowego koronawirusa pisała w połowie czerwca na łamach strony magazynu „Nature” Smriti Mallapaty. Przytaczani przez nią eksperci wskazywali na z jednej strony niepełne dane dotyczące realnej skali wymykających się testom przypadków np. łagodnych i bezobjawowych (co obniżałoby wynik śmiertelności), z drugiej - na większe niż oficjalnie stwierdzane różnice widoczne w wielu krajach w ogólniejszych porównaniach zgonów spodziewanych i obserwowanych (przemawiające znowu na niedoszacowanie). Cytowany przez Mallapaty specjalista od epidemiologii matematycznej Timothy Russell z London School of Hygien and Tropical Medicine jako prawdopodobną śmiertelność COVID-19 wskazuje zakres od 0,5 proc. do 1 proc. ogółu zarażonych. Oznaczałoby to, że koronawirus przyczyni się do śmierci ok. 5-10 z każdego 1000 zakażonych. Istnieje zrozumiała pokusa, by zestawiać ww. szacunki, a nawet bieżące, konkretne dane o zachorowaniach i zgonach związanych z COVID-19, i porównywać je czy to z ogólnymi danymi na temat umieralności w konkretnych miesiącach w latach minionych, czy też z historycznymi raportami dot. sezonowych epidemii grypy. Tego rodzaju publikacje ukazywały się w ostatnich miesiącach m.in. na łamach serwisów „Business Insider”, „The Economist”, czy też brytyjskiego publicznego nadawcy BBC. Jak jednak jeszcze w maju przestrzegali badacze publikujący w „JAMA Internal Medicine”, tego rodzaju porównania mogą prowadzić na manowce - chociażby dlatego, że porównuje się różne, tylko pozornie zbliżone statystyki, i na tej podstawie próbuje wyciągać daleko idące wnioski. Jak sugerują specjaliści, lepszym wyjściem od zestawień całościowych czy wielomiesięcznych byłyby porównania tygodniowe - w takiej też sytuacji ujawnia się znacznie większa (średnio 20,5-krotnie) śmiertelność COVID-19 względem grypy sezonowej. Można by tu ponownie zastrzec, iż to tylko jedna publikacja, w dodatku z połowy maja - nawet jeśli poddana większym rygorom, niż przeciętne doniesienia medialne. Nowsze badania wskazują jednak na podobne wnioski. Na łamach innego czasopisma medycznego „The Lancet” 3 lipca ukazało się zestawienie nieco innego rodzaju - porównanie czterech pandemii: COVID-19 (SARS-CoV-2) z SARS (SARS-CoV) oraz tzw. grypy hiszpanki z 1918 r. i świńskiej grypy z 2009 r. (obie wywołane przez wirusy grypy H1N1). Szczegółowo interpretując dostępne przekrojowe dane, autorzy wskazują tutaj jasną konkluzję: SARS-CoV-2 ma najwyższy z analizowanych współczynnik zarażalności (R0) i „może spowodować równie wiele zgonów, co pandemia grypy z 1918 r., lecz (...) wśród starszej populacji ze współistniejącymi dolegliwościami zdrowotnymi”. Ostatnią kwestią wymagającą poruszenia może być natomiast sama sezonowość zachorowań. Jak odnotowuje agencja CDC (amerykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom) monitorująca m.in. rozwój epidemii w Stanach Zjednoczonych, w kraju tym „wirusy grypy są najbardziej rozpowszechnione jesienią i zimą”, a ich aktywność „często zaczyna się nasilać w październiku. Zazwyczaj szczyt aktywności grypy przypada pomiędzy grudniem a lutym, choć czasem może ona pozostawać aktywna nawet do maja”. Zarazem w monitorowanym przez CDC okresie od sezonu 1982-1983 do 2017-2018 r. nigdy nie zdarzyło się, by kwiecień lub maj były okresem szczytowym sezonowej epidemii grypy. Jeśli nic innego, przemawiać do naszej wyobraźni powinna informacja, iż wbrew nadziejom na uspokojenie sytuacji, w przypadku COVID-19 zachorowań w USA wciąż przybywa nawet w sierpniu.

Żródła

Dostęp do źródeł: 3 sierpnia 2020 r. Światowa Organizacja Zdrowia - WHO (aktl. 3.08.2020). WHO Coronavirus Disease Dashboard, covid19.who.int John Hopkins University School of Medicine (aktl. 3.08.2020). "Coronavirus Resource Center: Mortality Analyses", coronavirus.jhu.edu/data/mortality Amerykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom - CDC (aktl. 3.08.2020). "Provisional Death Counts for COVID-19", www.cdc.gov/nchs/nvss/vsrr/covid19/index.htm Amerykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom - CDC (aktl. 12.07.2018). "Influenza (Flu). When is Flu Season", www.cdc.gov/flu/about/season/flu-season.htm Smriti Mallapaty (16.06.2020). "How deadly is the coronavirus? Scientists are close to an answer". "Nature", www.nature.com/articles/d41586-020-01738-2 Jeremy Samuel Faust i Carlos del Rio (14.05.2020). "Assessment of Deaths From COVID-19 and From Seasonal Influenza". "JAMA Internal Medicine;180(8), doi:10.1001/jamainternmed.2020.2306 Eskild Petersen i in. (3.07.2020). "Comparing SARS-CoV-2 with SARS-CoV and influenza pandemics". "The Lancet", doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30484-9 "The Economist" (15.07.2020). "Tracking COVID-19 excess deaths across countries", www.economist.com/graphic-detail/2020/07/15/tracking-covid-19-excess-deaths-across-countries "Business Insider" - Holly Secon (23.06.2020). "The coronavirus death rate in the US is almost 50 times higher than that of the flu. See how they compare by age bracket", https://www.businessinsider.com/coronavirus-death-rate-us-compared-to-flu-by-age-2020-6?IR=T BBC News - Becky Dale i Nassos Stylianou (18.06.2020). "Coronavirus: What is the true death toll of the pandemic?", www.bbc.com/news/world-53073046 BBC News (30.07.2020). "Coronavirus: England highest level of excess deaths", www.bbc.com/news/health-53592881 PAP FakeHunter (5.05.2020). "Czy COVID-19 to nie pandemia, a oszustwo medialne?", https://app.fakehunter.pap.pl/a5737ee3-f53b-4315-8b3c-df5f7b44e839 PAP Fakehunter (10.06.2020). "Czy grypa sezonowa jest bardziej zaraźliwa i śmiertelna niż COVID-19?", https://app.fakehunter.pap.pl/002a3061-5146-4753-93ab-83560fa83b79 PAP Fakehunter (21.06.2020). "Czy COVID-19 to w rzeczywistości grypa i śmiertelność jest minimalna?", https://app.fakehunter.pap.pl/9eb3fae5-1c05-4f6c-be0f-8d755cd9749f